Wee Wehe. Afl. 6) hapsnap te werk (05-09-2017)

Dit is 'm dan: de harvester aan het werk, in Wehe den Hoorn, inmiddels alweer een ruime maand geleden.
Het fietspad is afgezet met een lint, maar later op de dag kan ik 'm toch fotograferen:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto Blogwachter

Het goede nieuws: het vrije uitzicht is inmiddels enorm toegenomen.

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto Blogwachter

Hier en daar worden de gekapte bomen al een beetje geordend:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto's Blogwachter

Maar de meeste dikkere stammen liggen nog verspreid langs de doorgangsroutes voor de harvester, terwijl de dunne stammen dienen als stevige ondergrond voor de zware machine:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto's Blogwachter

Op veel plekken in het bos van Wehe is nog geen sprake van enige ordening.

Nergens, ook niet in de andere bossen waar gekapt wordt, lijken de dunnere stammen waarmee de bosgrond bezaaid is, op korte termijn te worden opgeruimd.

Het is er, kortom, een chaos:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto's Blogwachter

De boom op de foto hieronder is voorzien van een lintje.

Mogelijk omdat de (dode?) stam moest blijven staan vanwege de ecologische waarde van het staande dode hout voor verschillende diersoorten?

Volgens de boswachters zou de hoogte van de overgebleven stammen echter ongeveer zes meter moeten zijn, terwijl onderstaande stam aanzienlijk lager is:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto Blogwachter

Dit beeld, van op een meter of vier hoogte afgezaagde bomen zie je overigens in meer bossen, zoals in Bedum, waar Staatsbosbeheer nu aan het kappen is..

Hoewel de machines inmiddels - 5 oktober - vertrokken zijn, ligt het bos er nog altijd chaotisch bij: 

Wehe den Hoorn, 5 september 2017, foto Blogwachter

Volgens boswachters heeft dit te maken met de slechte weersomstandigheden.

In het bos Abelstok heeft men zelfs een oogstmachine met een kraan uit de modder moeten trekken, hoor ik van één van hen.

Terwijl ik dit schrijf is er al gekapt in het bos Abelstok, maar ligt het werk nu stil.

Maar in Bedum is men juist met meerdere machines tegelijk bezig.

Terwijl de weersomstandigheden daar precies hetzelfde zijn, en de omgewoelde bodem er werkelijk verschrikkelijk (zie volgende blog) uitziet.

Hapsnap, zou je deze werkwijze kunnen noemen.

Niet in Gronings (waarvoor excuus) maar in Tilburgs dialect: 

Afbeelding verkregen via: woordenboek Tilburgs dialect, http://www.cubra.nl/wtt/h.htm

Toegegeven: het weer werkte de afgelopen maanden niet bepaald mee.

Toch lijkt er hoe dan ook niet veel systeem in de werkwijze van Staatsbosbeheer te bekennen.

Helaas betekent dit dat het alleen maar langer zal duren voordat het bos weer enigszins in oude staat hersteld zal zijn. 

Wee Wehe. Afl. 5) Els eruit, Elsje erin.

In het bos van Wehe den Hoorn staan veel elzen.

Wehe den Hoorn, 9 augustus 2017. Elzenbos. Inmiddels om duistere redenen geheel met de grond gelijk gemaakt. Foto: Blogwachter.

De els - alnus glutinosa, oftewel: 'Gewone els' - is een inheemse boom, van de berkenfamilie.

Verkregen via: https://www.wilde-planten.nl/zwarte%20els.htm

Elzenhout is opvallend rood van kleur en is onder water opvallend duurzaam.
Het hout wordt dan ook vooral gebruikt voor heipalen.
Een els kan tot honderdzestig jaar oud worden, maar de elzen in het bos van Wehe zijn pas enkele tientallen jaren oud.

Blad, bloeiwijze en vrucht van de els. Afbeelding verkregen via: https://www.wilde-planten.nl/zwarte%20els.htm

'Alnus' betekent door water gevoed.
Na de es was(!) de els dan ook de meest voorkomende boomsoort in dit langs de Hoornse vaart gelegen bos. 
Dit was vooral goed nieuws voor de vogels.
Want de meest algemene elzensoort, de zwarte els, staat in de top tien van de Vogelbescherming:

Top tien vogelvriendelijke bomen. Verkregen via: https://www.vogelbescherming.nl/in-mijn-tuin/tuininrichting/vogelvriendelijke-beplanting

Desondanks worden de elzen in het bos van Wehe op dit moment massaal gekapt. 
Op 9 augustus waren verreweg de meeste elzen al oranje gemarkeerd:

Wehe den Hoorn, 9 augustus 2017. Oranje gemarkeerde essen. Vrijwel geen enkele es krijgt het stempel 'toekomstboom'. 

Uitdunnen doe je om te voorkomen dat bomen te dicht bij elkaar staan.
Zo geef je één zorgvuldig geselecteerde boom de kans om tot volle wasdom te komen.
Gek genoeg blijken in het bos te Wehe naar schatting negen van de tien elzen oranje gemarkeerd. 
Met 'zorgvuldig' uitdunnen kan dit dus niets te maken hebben.
Op 5 september 2017 blijken - waar de oogstmachine al is langs geweest - dan ook vrijwel alle in het bos aanwezige elzen gekapt.
De gekapte elzen zijn te herkennen aan de rode kleur van het hout:

 

Wehe den Hoorn, 5 september 2017. Gekapte elzen zijn van essen te onderscheiden door de rode kleur van het hout.

Het valt niet mee om een logische verklaring te vinden voor massale elzenkap 'ten gevolge van de essentaksterfte'.
Stonden de elzen de oogstmachine misschien in de weg?
Om dit te onderzoeken ga ik op zoek naar de overgebleven stronken van de gekapte essen.
Een speciaal voor de oogstmachine aangelegde toegangszone ziet er ongeveer zo uit:

Dingebos te Uithuizen, 10 augustus 2017. Parallel over de bosbodem geschakelde boomstammetjes ten behoeve van soepele doorgang oogstmachine.

Om te voorkomen dat de banden kuilen veroorzaken worden boomstammetjes parallel over de bodem van het bos geschakeld.
Maar de restanten van de in grote aantallen gekapte elzen blijken overal te staan:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017. Restant elzen, te herkennen aan de rode kleur van het hout.

Stammen en takken liggen er ordeloos omheen, en sommige stronken staan zelfs helemaal vrij.
Deze elzen lijken niet in de voor de oogstmachine noodzakelijke drie meter brede toegangszones te staan.
Daarbij staan er naar verhouding nauwelijks meer elzen overeind.
Al gebiedt de eerlijkheid me te zeggen dat een enkele geluksvogel de oogstmachine wel degelijk overleefde:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017. Een (zeldzame!) door de oogstmachine gespaarde els.

Maar uiteindelijk blijkt zelfs het merendeel van de blauw gemarkeerde bomen alsnog te worden gekapt:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017. Blauw gemarkeerd, maar toch gekapt.

Waarom eigenlijk?
In verband met de veiligheid moeten de zieke essen natuurlijk massaal worden gekapt.
Dat is al erg genoeg, zou je zeggen.
Reden te meer om andere boomsoorten voorlopig te sparen, nietwaar?
Ook omdat de in het bos aanwezige elzen vermoedelijk nog honderd jaar mee kunnen.
Ze lijken gezond, en hebben het langs de Hoornse vaart prima naar hun zin.
Daarbij is de els voor de door de massale kap toch al zo geplaagde vogels een bijzonder nuttige boom.

Afbeelding verkregen via internet. "De levensboom".

Ook boswachters blijken de els te waarderen.
Net als overigens de in het Dingebos te Uithuizen massaal gekapte eiken.
Want bij eventuele herbeplanting blijkt de keus vaak uitgerekend op eiken en elzen te vallen:

Boswachter Dirk van den Brink, in een krantenartikel over de Achterhoek, door Sjoerd van der Werf, Zelhem/Didam, verkregen via: http://www.bomenkapmeldpunt.nl/beleid/massale-kap-van-de-zieke-es-echt-nodig/

Vrijwel alle oude elzen eruit, om vervolgens weer nieuwe elzen aan te planten?!
Grote kans immers dat de keus (wederom?) op de els zal vallen, zodra Wehe in aanmerking komt voor herbeplanting van de op veel plekken bijna volledig kaalgeslagen percelen.
De els gedijt immers goed te Wehe den Hoorn.
Kortom: Els eruit, en Elsje erin.
Een tweede leg voor het bos te Wehe!

En in Uithuizen, waar geen elzen stonden, maar wél veel volwassen en minder volwassen eiken, zal waarschijnlijk gekozen worden voor herbeplanting met eikjes. 
Van elders aangevoerd, dat moet er wel bij.
Terwijl er volgens boswachters de komende jaren niet eens genoeg gekweekte boompjes beschikbaar zijn om alle 'door de essentaksterfte' ontstane gaten op te vullen.
Om over de hoge kosten - aanschaf, vervoer, planten - van herbeplanting nog maar te zwijgen.

Snapt iemand het nog?

Wee Wehe. Afl. 4) 'Toekomstbomen' massaal gekapt

Omdat het bos in Wehe ondanks alle vooraf aangebracht blauwe markeringen zo ontzettend kaal lijkt heb ik mijn zinnen gezet op nadere inspectie van alle uithoeken van de percelen waar de harvester aan het werk is geweest.
Maar hoe kom ik daar?
Ik moet oppassen, want onder de 'oogst' liggen vaak stapels takken, met het blad er nog aan.
De soms diepe kuilen eronder zie ik dus niet altijd.
Maar als ik mijn enkels breek is het voorlopig afgelopen met de excursies.

Met behulp van twee lange(!) stokken bij wijze van extra pootjes blijk ik gelukkig vrijwel overal te kunnen komen.
Met die extra pootjes kan ik mijn evenwicht meteen herverdelen als m'n voet wegglijdt, of als een boomstam aan het andere uiteinde door mijn gewicht omhoog wipt.
Snelheid blijkt het geheim.
Maken dat je weg bent, zodra de boel gaat bewegen.
Gelukkig blijken mijn inspanningen de moeite waard.
Want juist op enige afstand van de paden af blijkt het bos in Wehe vol te liggen met blauw gemarkeerde toekomstbomen.
Het aantal oranje gemarkeerde bomen op de grond blijkt nauwelijks groter.
Veel gekapte bomen lijken helemaal niet gemarkeerd.

Wat is een toekomstboom ook al weer?
Mijn Dikke Van Dale blijkt het woord niet te kennen.
Op voorlichtingsbijeenkomsten vertellen boswachters dat "toekomstbomen" bomen zijn die gespaard moeten blijven.
Hiertoe worden deze mazzelaars vooraf zorgvuldig door hen gemarkeerd.
Zoals onderstaande geluksvogel in het bos van Wehe:

Wehe den Hoorn, 5 september 2017. Een gespaarde toekomstboom. Vijftig procent kans?

Het kan bijvoorbeeld gaan om een gezonde es die mogelijk resistent is tegen de essentaksterfte.
Of om een licht aangetaste es die nog kansen heeft, aangezien niemand weet hoe de essentaksterfte op termijn verloopt.
Vooral oudere solitaire essen, of essen die temidden van andere soorten staan lijken nog kans te hebben om te herstellen.
Hier zegt de universiteit Wageningen het volgende over:

"Daarom wordt aangeraden om zo terughoudend mogelijk te zijn bij het ingrijpen en gezonde bomen te laten staan. Grote, dode takken kunnen weggesnoeid worden, zeker als deze gevaar opleveren. [...] Ook is het weinig zinvol om alle aangetaste bomen te verwijderen. Als dit geen gevaar oplevert, kan de boom met rust worden gelaten om af te wachten of de boom in staat is om de uitbreiding van de ziekte zelf te stoppen. In bossen met een hoge infectiedruk blijft ingrijpen helaas vaak noodzakelijk zeker langs wandelpaden en wegen, maar ook daar wordt geadviseerd om de gezonde bomen te laten staan, want deze hebben een belangrijke rol in de overleving van de soort." 
Verkregen via http://www.wur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Onderzoeksinstituten/plant-research/bollen-bomen-fruit/10-vragen-over-Essentaksterfte.htm

Kortom: wees terughoudend met de kap, want mogelijk kunnen bomen de ziekte zelf nog stoppen.
Daarbij kan het bos resistente bomen bevatten, die op de lange termijn van groot belang zijn voor de overleving van de es.

Verder kunnen blauwe markeringen andere soorten betreffen, die niets te maken hebben met de essentaksterfte (eiken, elzen, esdoorns, wilgen, berken).
Ook kan het gaan om een bepaalde boom waarvan een bepaald dier op dat bepaalde moment afhankelijk is, zoals bepaald door Staatsbosbeheer
Eigenlijk zijn dieren natuurlijk afhankelijk van het bos als geheel.
Want dat is namelijk hun leefgebied.
Maar soms is een vogel of vleermuis of specht duidelijk net iets meer gebonden aan één specifieke boom, bijvoorbeeld vanwege overduidelijk aanwezige nestruimte.
Staatsbosbeheer is de beroerdste niet, en markeert zo'n boom.

Cartoon verkregen via internet. "Te huur".

Wie gaat kijken in een gemarkeerd bos - bijvoorbeeld tijdens een aan de kap voorafgaande voorlichtingsbijeenkomst van Staatsbosbeheer - ziet veel blauw gemarkeerde bomen.
Dat geeft de burger weer moed!
Zo te zien blijven er nog aardig wat bomen staan.
Staatsbosbeheer gaat zorgvuldig om met ons bos.
Het zal allemaal zo'n vaart niet lopen.

Maar nu de praktijk.
Bijna op elke stapel hout tref ik één of zelfs meerdere blauw gemarkeerde bomen aan.
Terwijl men in Wehe nog niet eens op de helft is.
Helaas was de accu van mijn fototoestel halverwege de excursie in Wehe leeg.
Anders had ik in plaats van de onderstaande vijftig wel honderd foto's kunnen maken van blauw gemarkeerde maar desondanks rücksichtloos gekapte 'toekomstbomen'.
Kortom: op alle onderstaande foto's staan één of meerdere blauwe stippen.
Al moet er soms voor worden ingezoomd, bijvoorbeeld als de stip overschaduwd wordt door andere gekapte bomen.
Scherm helder zetten wil ook weleens helpen:

Alle bovenstaande foto's werden op 5 september 2017 Wehe den Hoorn door Blogwachter gemaakt. Totdat de accu van het fototoestel leeg was. Gelukkig maar, want het begint vervelend te worden!

Staatsbosbeheer verklaart deze raadselachtige 'massakap' van blauw gemarkeerde bomen als volgt: 
"Ook bomen met blauwe stippen, die waren geselecteerd om nog lang mee te gaan worden nu ziek".
Voor meer informatie hierover, zie: "Een persoonlijke brief van Staatsbosbeheer in de bus", 03-09-2017.
In reactie op deze brief schreef ik al dat er maar enkele weken of hooguit een maand of wat tussen markeren en kappen zit.
Terwijl de essentaksterfte al jaren en jaren stilletjes woekert in de bossen op het Hogeland.
Daar komt bij dat er geen spoor is van achteraf - bij nader inzien - extra aangebrachte correcties, bijvoorbeeld in een andere kleur.
Hoe kan de bestuurder van de oogstmachine zonder corrigerende markeringen in 's hemelsnaam een blauw gemarkeerde boom die alsnog ziek is geworden van om andere redenen - resistent, andere boomsoort, vogelnest aanwezig - blauw gemarkeerde bomen onderscheiden?

Het antwoord is simpel: niet.
Hoewel het als leek gevaarlijk speculeren is, lijkt elke logica in bovengenoemde verklaring ver te zoeken.
WAT de reden is van de hierboven in beeld gebrachte grootschalige kap van nota bene zeer recent nadrukkelijk blauw gemarkeerde bomen kan ik dus niet zeggen.
Maar DAT er een luchtje aan zit, dáárover twijfel ik eigenlijk niet meer
Gewoon, op grond van eenvoudige logica.
In het bijzonder vanwege:
a) de naar verhouding - in vergelijking met de al veel langer voortwoekerende essentakstefte - korte duur tussen markeren en kappen. Een dergelijke acute maar grootschalige aantasting is dus niet te verklaren.  
b) het ontbreken van nieuwe markeringen, óver de oude heen. Waardoor gezonde bomen, andere soorten en bomen waar dieren van afhankelijk zijn voor de bestuurder van de oogstmachine met geen mogelijkheid van de plotseling ziek geworden bomen te onderscheiden zijn.
Terwijl het selecteren nadrukkelijk de taak is van de boswachters.
En dus niet van de aannemers die de oogstmachines bedienen.

Mogelijk biedt onderstaand artikel een aanknopingspunt.

Krantenartikel over de Achterhoek, door Sjoerd van der Werf, Zelhem/Didam, verkregen via: http://www.bomenkapmeldpunt.nl/beleid/massale-kap-van-de-zieke-es-echt-nodig/

"Dikkere stammen, van bomen die nog goed zijn kun je nog verzagen voor planken. Als het hout is aangetast wordt het brandhout".
Beter maar kappen dus, voordat het is aangetast?
Want dán kan het zó de kachel in.

Cartoon verkregen via internet. Vrij vertaald: "Wat een verschrikkelijke ramp". "Weet ik toch. Moet je al die verspilde olie zien!"

Zonde, nietwaar?