Kap langs het Pieterpad: de eeuwenoude wierde Maarhuizen

 

Aankondiging excursie Maarhuizen, SBB,
Ommelander Courant 4-11-'22

"Laag bij de gronds" die zwarte blessen - zoals iemand in reactie op de vorige blog opmerkte.

Zo niet figuurlijk dan toch zeker letterlijk.... zo vlak boven de grond.

Wat is er gaande op de historische wierde te Maarhuizen?

Volgens de aankondiging in de Ommelander Courant (zie bovenstaande afbeelding) gaat het om de aanstaande kap van 70 essen.

Staatsbosbeheer ontkent echter desgevraagd (zie bovenstaande afbeelding) dat er sprake zal zijn van 'kaalslag'.

Desalniettemin zorgde het aanvankelijke bericht (een kapmelding die ik zelf niet onder ogen heb gehad), dat er sprake zou zijn van de kap van 101 essen, 'voor flink wat commotie', aldus het artikeltje.

Informatiebord Maarhuizen, 'een reis hoor de tijd'.
De wierde blijkt al vanaf 1200 in gebruik!
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Geen wonder, zou je zeggen, want deze  wierde dateert al uit de dertiende eeuw, en ligt bovendien langs het veel belopen Pieterpad. 

Sinds de aanleg van een mooie nieuwe voetgangersbrug loopt het Pieterpad zelfs óver de oude wierde. 

Het Pieterpad, over de historische wierde Maarhuizen.

Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Hoewel de historische wierde maar een handvol bewoners telt, is deze beslist een blikvanger in het landschap.

Ook vanaf de nabijgelegen provinciale weg trekt het mooie plaatje de aandacht. 

Maarhuizen, woonhuis en schuur.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Bijzonder veel bomen staan er echter nu al niet... 

Lang geen honderd zou je zeggen, bij oppervlakkige beschouwing.

Dus hoe die '101 essen' in de wereld gekomen zijn, blijft een raadsel.

Het kreupelhout was ook meegerekend, aldus één van de aanwezige boswachters.

Maarhuizen: woonhuis, paden en begraafplaats
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

Bij de in het krantenbericht aangekondigde excursie waren welgeteld zeven burgers aanwezig.

Waaronder één verbonden met een Bomenstichting, twee mensen verbonden aan de Bomenridders, en een inwoner van de wierde zelf.

Blijft over drie 'gewone' burgers, uit het nabijgelegen Winsum. 

'Dat maakt mij niet uit, of er niemand komt of honderd mensen', verklaarde de aanwezige boswachter blijmoedig, 'ik houd gewoon mijn verhaal'. 

Maarhuizen, rondwandeling.
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

Het goede nieuws is dat de deelnemers aan deze excursie mogelijk een aantal oude essen hebben gered.

De aanwezige boswachters konden zich vinden in de observatie van de deelnemers dat een aantal zwart gemarkeerde essen onmogelijk gevaar kon opleveren voor passanten.

Maarhuizen: enkele essen krijgen clementie?
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

Bijvoorbeeld omdat deze essen achterin een weiland staan.

Of pal naast een sloot in het struikgewas, of op een andere plek waar nooit iemand komt, of zelfs zou kunnen komen.

Maarhuizen: rijtje essen dat gekapt zal worden.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

De boswachters beloofden dan ook enkele afgelegen essen in heroverweging te nemen. 

Niet zijzelf zouden hier echter over oordelen, maar iemand anders binnen de organisatie.

Of zelfs een extern onderzoeksbureau (zie verderop).

Maarhuizen: eeuwenoude es.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Het slechte nieuws is dat de bedreigde essen wel van goede huize moeten komen om hun 'onschuld' effectief aan te tonen.

Zelfs van de oudste, monumentale es was het lot niet zeker...

Deze es (zie afbeeldingen onder en boven) staat er vermoedelijk net zo lang als de meer dan 200 jaar oude schuren!

Maarhuizen: monumentale es naast eeuwenoude schuur.
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

Zelf kon ik de associatie met de slachtoffers van de beruchte toeslagen-affaire niet onderdrukken...

De bewijslast ligt immers wederom bij de burger.

Ook in dit geval, want bomen kunnen niet procederen. 

Vandaar dit verhaal, namens de bomen. 

Maarhuizen, rondwandeling met zicht op ven.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Want ik houd mijn hart vast als ik de aanklachten hoor, tégen de essen. 

Zo lijden essen massaal aan een mysterieuze vorm van vallende ziekte.

Soms vallen ze zomaar ineens om.

Boem!

Terwijl niemand dit had zien aankomen.

Maarhuizen: bladerdak van gemarkeerde (te kappen) es.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Ja, dit gebeurt óók als het bladerdak nog volledig intact is. 

Sterker nog: júist als er aan een es niets bijzonders te zien is, vertoont deze, tenminste volgens de bij de excursie aanwezige boswachters, een sterke neiging om te vallen.

Maarhuizen: diverse bomen rond de oude begraafplaats.
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

"Misschien met harde wind niet in de buurt van bomen gaan wandelen", opperde ik, onnozel.

Maar dat is het nu juist: deze vorm van vallende ziekte blijkt in het bijzonder op te treden bij complete windstilte.

Maarhuizen: historische begraafplaats/de enige buren.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Dit kan niet waar zijn, dát dacht ik ook...

Dus ik herhaal het nog maar een keer: al dan niet zichtbaar zieke (aangetaste) essen vertonen de merkwaardige neiging juist precies om te donderen als er geen zuchtje wind staat.

?!

Een en ander komt, aldus de aanwezige boswachters, door de honingzwam.

Deze vermaledijde stiekemerd - en notoire snelheidsduivel - tast de wortels klaarblijkelijk sneller aan, dan de boom zijn bladeren kan laten vallen...

Het blad blijft dus fris en stevig en groen, terwijl de es al geen vaste grond meer onder de voeten heeft.

Maarhuizen: uitzicht en rondwandeling.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Alles bij elkaar een knap staaltje, van zo'n es!

Hoe voorziet de boom die bladeren van water, zo zonder wortels?!

Vraag ik me dan onwillekeurig af.

Maar een leek heeft nergens verstand van, dat blijkt...

 

Zo zie je maar weer dat de boom het grootste wonder van de schepping is.

Nu ja, ná de mens dan ;-) 

Maarhuizen, Enne Jans Heerd.
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

Des te meer reden om bomen (essen) het voordeel van de twijfel te geven, zou je zeggen.

Maar wat blijkt: uit voorzorg gaan álle volwassen essen om, eventueel - dankzij de deelnemers van de excursie - met uitzondering van de enkele es, die na een keuring van een onderzoeksbureau eventuéél 'clementie' krijgt.

Ja, juist óók al die bomen waarvan de markeringen tijdens de excursie niet erg zichtbaar waren - en dus evenmin 'perboomlijk' verdedigd door de deelnemers - omdat:

a) deze met een opvallend kleine stip zwart waren gemarkeerd. Zoals bekend is zwart geen bijzonder zichtbare kleur, zeker niet op de bruine schors van een boom

b) de excursie plaatsvond tussen 16.30 en 18.00 uur, eind november, en dus grotendeels in het donker

c) de aanwezige boswachters de deelnemers nadrukkelijk attendeerden op de essen in de buurt van het (Pieter)pad en niet repten over de bomen die ik de volgende dag, bij daglicht, elders op de wierde ontdekte. 

Maarhuizen: begraafplaats en hoeve.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

De hele kwestie zat mij niet lekker. 

Dus ik vroeg door, evenals enkele andere deelnemers. 

Bijvoorbeeld over hoe dat nou precies zat met die veiligheid. 

Maarhuizen: bedreigde essen op afgelegen plekken.
Foto's: Blogwachter, 10 november 2021

Het blijkt allemaal te draaien om mogelijke schade-claims.

Zo was er 'een jongetje van 8, ongelukkig genoeg een piano-virtuoos' dat 'achter in een auto zat waar een boom op viel'.

Schouder uit de kom, nog wat schade aan hand en arm (als ik het me goed herinner), 'en dat heeft Staatsbosbeheer een vermogen gekost', aldus de boswachter. 

Het is net als met die laanbomen: het gevaar ligt overal op de loer!

Beter kappen dus, bij voorbaat. 

Maarhuizen: es die mogelijk genade krijgt.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Zoals ik al schreef hebben de deelnemers voor enkele essen clementie kunnen regelen: de kap hiervan wordt 'in heroverweging genomen'.

Een 'onafhankelijk onderzoeksbureau' zal de boom onderzoeken op de honingzwam, aldus de boswachters. 

Maarhuizen: diverse gemarkeerde essen langs slootkant
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Wat dat dan voor onderzoeksbureau was, vroeg ik.

En of ik de naam daarvan op kon zoeken.

'Geen idee', aldus één van de aanwezige boswachters, 'we werken er voor het eerst mee'.

Wordt deze oude es gespaard?
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Oeps.

Een en ander deed me denken aan de perikelen rond het bos te Kruisweg, destijds.

Ook daar werd door Staatsbosbeheer een onafhankelijk onderzoeksbureau in de arm genomen, om de populieren aldaar op ziekte te inspecteren.

De website van dit 'onafhankelijke onderzoeksbureau' bleek echter zo knullig dat een slimme 9-jarige deze in een uur in elkaar had kunnen flansen.

Maarhuizen, es. 
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Nou ja, genoeg. 

Afgezien van een aanbeveling: openbaarheid van bestuur en beleid is toch wel het minste wat de 'verontruste burger' mag verwachten...

Namens de bomen!

Maarhuizen, monumentale es.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Alles, nogmaals, namens de bomen.

En namens al wat leeft en van bomen afhankelijk is.

 

Zwarte blessen op te kappen essen (historische wierde Maarhuizen)

Te kappen essen te Maarhuizen.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Het lijkt soms net een kat- en muisspel, tussen 'verontruste burgers' en Staatsbosbeheer.

Jarenlang werden te kappen essen immers knaloranje of rood gemarkeerd, en de ‘toekomstbomen’ helblauw.
De diverse kleurige blessen bevonden zich gewoonlijk ongeveer op ooghoogte.
Schouderhoogte zo je wilt: wel zo praktisch voor de ‘blesser’ die in dat geval niet door de knieën hoeft... 
 
De klassieke felgekleurde markeringen op ooghoogte waren zelfs vanuit de verte makkelijk te zien.
Bijvoorbeeld vanuit de cabine van een of andere oogstmachine.
Of uit de ooghoek van een toevallige passant. 
 
Maar het kan verkeren. 
Op de historische wierde te Maarhuizen - gemeente Hogeland, nabije omgeving van Winsum – zijn de stippen ineens zwart, en op hooguit 30 – 80 centimeter boven de grond aangebracht (zie afbeeldingen).
Langs de paden vrijwel overal op 30 centimeter hoogte, langs de sloot of tussen meidoorns en ander struikgewas een enkele keer iets hoger. 
En ja, juist deze essen – ziek of niet ziek – zullen worden gekapt.
 

Een te kappen es langs de slootkant, historische wierde Maarhuizen. 
Bles is nauwelijks zichtbaar. Foto: Blogwachter, 10 november 2021

Desgevraagd verklaart één van de aanwezige boswachters – informatie-excursie, dinsdag 9 november 2021 – dat ‘de verf waarschijnlijk op was’. 
Ik zou nog kunnen bedenken, nota bene ter verdediging van Staatsbosbeheer, dat de oranje en rode markeringen de historische wierde zouden kunnen ontsieren, maar het antwoord blijkt even onwaarschijnlijk als ontluisterend: de gekleurde verf was op!
Oftewel, álle gekleurde verf: oranje, rood, geel desnoods.
 
Maar met welk doel zou Staatsbosbeheer eigenlijk zwarte verf hebben aangeschaft?

Kopen ze hun spuitbussen in alle kleuren, als een complete tekendoos voor een kind?

Diverse te kappen essen pop de historische wierde te Maarhuizen.
Foto: Blogwachter, 10 november 2021

De zwarte stippen – opvallend klein bovendien – zijn voor toevallige passanten bijna niet te zien: uit je ooghoeken lijkt de stip een knoest, of een kleine holte. 
De lage hoogte, waar doelbewust moeite voor lijkt te zijn gedaan – geen werk voor mensen met rugklachten – doet vermoeden dat er opzet in het spel is.
Maar vooruit: bomenliefhebbers zijn géén complotdenkers!

Het bos Abelstok, markeringen.
Foto: Blogwachter, 18 augustus 2017

Toch is het contrast, bijvoorbeeld met de vroegere markeringen in het bos Abelstok opvallend (zie bovenstaande afbeeldingen). 
Daarbij is het herfst, en wintertijd op de koop toe.
Dit betekent dat het rond 5 uur al behoorlijk donker is.
 
Onze excursie, onder begeleiding van twee boswachters, begint echter om 16.30 en eindigt om 18.00 uur, als je in het weiland geen hand voor ogen meer kunt zien.
Na pakweg een half uur zijn de markeringen dus al vrijwel niet meer te zien.

De historische wierde te Maarhuizen, nabij Winsum.
Foto: Blogwachter, Maarhuizen, 10 november 2021

De volgende dag kom ik terug om foto’s te maken.
In het volle licht ontdek ik helaas nog veel meer onopvallend zwart gemarkeerde bomen, dan die waar de boswachters ons op gewezen hebben.
Vooral op plekken – langs sloten – waar nooit iemand komt, en het veelgebruikte argument van ‘de veiligheid van de burgers’ in alle redelijkheid niet op kan gaan.

Te kappen es langs de slootkant, met vrijwel onzichtbare zwarte bles.
Foto: Blogwachter, Maarhuizen, 10 november 2021

Kortom: een nieuwe herfst, een nieuw geluid!

Met Staatsbosbeheer wordt het in ieder geval nooit saai...

Verontruste burgers, wat is hierop uw antwoord?
Ikzelf houd voortaan mijn ogen nóg beter open.

Tenminste in de nabijheid van elke boomakker in beheer van Staatsbosbeheer waarop nog één of meer volwassen bomen te vinden zijn. 
Want een gewaarschuwd mens telt voor twee.

Zie voor meer informatie over en beelden van Maarhuizen mijn volgende blog.

 
 
 

Bezorgde burger en boswachter: een gesprek

Hoe verloopt het gemiddelde gesprek tussen een boswachter van Staatsbosbeheer(SBB) en een 'bezorgde burger' die graag concreet antwoord wil hebben op gestelde vragen? 
Om te beginnen: antwoorden kríjg je, want de gemiddelde boswachter van SBB is beleefd en geduldig.
Maar wát voor vraag je ook stelt: er lijken steeds opnieuw enkele goed voorbereide standaardriedels te worden afgedraaid.
Terwijl veel Groninger kleibossen systematisch worden kaalgeslagen - dat wil zeggen: inclusief de gezonde (niet)essen - herhaalt de gemiddelde boswachter SBB in verschillende toonaarden en bewoordingen dát de essen ziek zijn, dát de harvesters zorgvuldig werken, dát het weliswaar 'een béétje pijn gaat doen', maar vooral: dát het wel weer aangroeit.
Kortom: dat ze overal een goede reden voor hebben en dat het erger líjkt dan het in werkelijkheid ís. 

Wel eens een Jehova's-getuige aan de deur gehad, en 'voor de grap' binnen uitgenodigd om eens 'in alle redelijkheid' mee te discussiëren?
Dát gevoel, kortom...

De hieronder gegeven antwoorden van één op het Hogeland actieve 'boswachter publiek' zijn in grote lijnen representatief voor de reacties van de meeste op het Groninger Hogeland actieve boswachters.
Ik heb de antwoorden dus niet verzonnen.
Het gaat om twee reacties op eerder geventileerde ongerustheid, uiteenlopende kritische vragen, en diverse blogs.
Maar de hieronder door een fictieve 'bezorgde burger' gestelde vragen zijn wel verzonnen.
Met deze kunstgreep hoop ik een beeld te kunnen schetsen van een karakteristiek gesprek tussen een willekeurige (kritische) burger en een boswachter van Staatsbosbeheer.
De oorspronkelijke teksten van deze boswachter waaruit ik de verschillende antwoorden heb 'geleend' staan in de oorspronkelijke samenstelling en volgorde onder/na/achter het hier volgende gesprek. 

Karakteristiek gesprek tussen burger en boswachter

Bezorgde burger(Bb): Pas geleden was ik in een bosje te Vierhuizen met uitsluitend eiken. Op een informatiebord stond dat het ging om de essentaksterfte. Toch waren veel eiken oranje gemarkeerd, hele groepen zelfs. 

Boswachter (Bw): Het vellen gebeurt met grote machines, zgn ‘harvesters’. Ondanks het feit dat deze machines relatief nauwkeurig kunnen werken, zal het soms nodig zijn een boom, niet zijnde es, om te zagen als die in de weg staat van de machine. Dat wordt wel zoveel mogelijk beperkt.

Bb: Zoals ik al zei: het gaat op dit perceel om eiken. In dit stuk bos is geen es te bekennen, laat staan een zieke. Ook te Bedum en Uithuizen valt op dat er na de kap veel eiken opgestapeld lagen. Wel is op het informatiebordje te Vierhuizen te lezen dat de houtopbrengst wordt gebruikt om de kosten van de hele operatie zoveel mogelijk te dekken... Geldt dit soms ook voor al die kerngezonde eiken? Dat kan toch niet waar zijn?!

Bw: Dat is het ook niet. De essenziekte hebben wij ook niet om gevraagd maar het is wel een feit. Voor de vele dorpsbosjes op het Hogeland van Groningen zijn indertijd bij de aanleg, nu zo'n 25 à 30 jaar geleden, vooral essen gebruikt omdat die het goed doen op klei. Het doel was toen productiebos met recreatief nevengebruik. Om die reden zijn er in die bosjes veel wandelpaden, soms later nog uitgebreid door initiatieven uit de dorpen.

Bb: Excuus dat ik u in de rede val. U geeft geen antwoord op mijn vraag. Ik vroeg of de houtopbrengst van de eikenkap óók wordt gebruikt om de kosten van de operatie essentaksterfte te dekken...

Bw: Staatsbosbeheer haalt de zieke essen niet weg om er aan te verdienen: de hele operatie kost uiteindelijk geld. De situatie is eenvoudig de volgende: we weten dat er aangetaste essen omvallen in bossen waar kinderen spelen en waar we mensen uitnodigen te gaan wandelen omdat er vaak veel paden zijn. Dan is de keuze duidelijk, toch? Het is geen leuke boodschap en de bossen gaan er inderdaad rigoureus anders uitzien (‘ravage’ is een goede beschrijving van wat de machines achterlaten) maar essentaksterfte is wel de realiteit.

Bb: Ik ontken niet dat veel essen ziek zijn. Maar het valt mij op dat Staatsbosbeheer weinig haast maakt met de percelen waar de meeste essen zwaar zijn aangetast, of zelfs morsdood. In dat geval gaat het meestal om relatief jonge essen. Zoals bijvoorbeeld in de bosjes bij Kattenburg. Terwijl jullie juist vliegende haast lijken te hebben om bospercelen waar verreweg de meeste essen er nog relatief gezond uit zien, zoals het dorpsbos te Kruisweg, alvast te kappen. Dan gaat het vaak om oudere essen, die nog wat opbrengen omdat ze nog niet of nauwelijks zijn aangetast. Dát is de realiteit. Zoals ik al zei: vaak worden op zulke percelen zelfs veel kerngezonde niet-essen gekapt. Die keuze lijkt mij dus eigenlijk helemaal niet zo duidelijk...

Bw: Nu hebben we te maken met erg progressieve essentaksterfte. Essen vallen, zeker als ze daarnaast ook besmet zijn met honingzwam, als gevolg hiervan gemakkelijk om. Dit is dus de situatie: wij nodigen mensen uit om in de bossen te komen wandelen, spelen enzovoort en we weten dat onvoorspelbaar bomen omvallen. En dat dat er steeds meer zullen worden. Staatsbosbeheer kiest ervoor om niet af te wachten tot er ongelukken gebeuren maar neemt de verantwoordelijkheid: alle aangetaste essen (en dat zijn bijna alle essen) die op 'boomlengte' afstand van wegen, paden, erven van buren enzovoort staan we worden gekapt. In het geval van veel dorpsbosjes; klein maar met veel paden, komt het er op neer dat veel bomen gekapt worden.

Bb: Afgelopen zomer was het op enig moment windkracht 8. Wat je dan ziet te Kruisweg is dat er hooguit een paar jonge en werkelijk morsdode boompjes omwaaien. Maar alles waar nog een beetje blad aan zit blijft staan. Afgezien daarvan: bij de Kattenburg-bosjes staan tientallen morsdode essen op minder dan een boomlengte afstand van een veelgebruikt fietspad en die zijn nog niet eens gemarkeerd. De door Staatsbosbeheer gemaakte keuzes lijken dus niet in de eerste plaats ingegeven door veiligheid...

Bw: Het probleem voor de essenbosjes in Groningen is dat het vaak klonen zijn van dezelfde boom. Dat wil zeggen dat ze dan genetisch identiek zijn en dus in gelijke mate vatbaar voor essentaksterfte. Hoewel we vitaal ogende bomen die geen risico opleveren (ook niet op termijn) laten staan, hebben we ervaren dat zo’n boom er korte tijd later erg slecht aan toe kan zijn.

Bb: Dat laatste is dus niet waar, want óveral op het Hogeland werden het afgelopen jaar grote aantallen vitaal ogende essen gekapt. Juist de gezondste essen werden gekapt! Te Kruisweg zien verreweg de meeste essen er nog relatief gezond of zelfs kerngezond uit, zoals ik al zei. Zeker in vergelijking met andere bossen die nog niet op de nominatie staan om gekapt te worden. Te Wehe den Hoorn zijn vorig jaar zomer nota bene honderden essen met een blauwe stip gekapt. Hoe verklaart u dát dan?

Bw: Op veel bomen daar zijn stippen geverfd in verschillende kleuren. De kleuren hebben elk een betekenis, over het algemeen worden blauw, rood en geel gebruikt. Blauw gemarkeerde bomen zijn zgn. ‘toekomstbomen’. Blauw betekent dus: “laten staan”. Oranje, rood of soms roze betekent: “deze boom weghalen”. Geel betekent dat er met die boom iets bijzonders aan de hand is, zoals bijvoorbeeld een (roof-) vogelnest of holtes voor vleermuizen. In Warffumerbos is echter eerder met geel geblest (ipv rood): dat levert wellicht onduidelijkheid op maar voor de machinist is het duidelijk.

Bb: Duidelijk. De kleurcodes zijn mij bekend. Al heb ik mijn twijfels over de zichtbaarheid van die blauwe stippen voor iemand die - bijvoorbeeld in de regen - hoog in zo'n comfortabele cabine zit. Al zou hij het willen, hij kán vaak niet eens uitstappen omdat de grond bezaaid ligt met wiebelende boomstammen... Te Kruisweg viel overigens al na een halve dag kappen op dat diverse 'Toekomstbomen' het niet gered hebben. Een stuk of drie zijn tot anderhalve meter boven de grond afgezaagd en veel meer andere gezonde bomen zijn zwaar beschadigd, om het over de onderbegroeiing van lijsterbessen en kleine eikjes, esdoorns en elzen niet te hebben. Maar u gaf wéér geen antwoord op mijn vraag. Waarom werden al die blauw gemarkeerde bomen te Wehe alsnog gekapt?! En die grote aantallen kerngezonde elzen in datzelfde bos?

Bw: Een 'harvester' is een grote machine die met veel geraas en geweld bomen velt. Wat hij achterlaat in de bosvakken ziet er heftig uit. Het lijkt een ravage, waarvan we begrijpen dat het weerstand oplevert. Maar bos ontwikkelt zich ook weer redelijk snel en er ontstaat nieuwe ondergroei en meer groeiruimte voor de bomen die er nog staan.

'Kap maar bomen genoeg'.
Cartoon verkregen via internet.

Bb: Bedankt voor alle begrip. Helaas kan ik niet zo goed geloven in herstel op korte termijn. Want de enige ondergroei die het nu op de kaalgeslagen percelen te Wehe den Hoorn goed lijkt te doen is de uitheemse Berenklauw. Het was toch veel beter geweest om de bestaande onderbegroeiing van elzen, eiken, esdoorns en lijsterbessen zoveel mogelijk te behouden? Verder liggen er vooral stapels onbruikbaar hout die niet worden opgeruimd. Dan nog wat uitgezaaide essen, terwijl juist de jongste essen het zéker niet zullen redden. Kortom: het LIJKT geen ravage, het ís een ravage. En laten we eerlijk wezen: dat zal voorlopig nog wel even zo blijven. Eigenlijk kun je wel zeggen dat deze bossen voor een complete generatie verloren zijn...

Bw: In nauw overleg met de inwoners van Vierhuizen is er een plan gemaakt voor de toekomst van het bos. Deels zal er worden her-geplant en deels zal er natuurlijke verjonging optreden.

'O, was het maar vast toekomst!'.
Sigmund. Verkregen via internet.

Bb: Gelukkig blijkt er voor dit bos een herplantplan te zijn gemaakt. Te Kruisweg overigens ook. Maar zonder de druk van bepaalde burgers zou dit niet gebeurd zijn, vrees ik. Want in verreweg de meeste bossen wordt alles op z'n beloop gelaten. Door de stapels hout en de diepe kuilen zijn veel bossen zo ongeveer onbegaanbaar geworden. Verder maak ik me zorgen over de aard van de herplant. Een 'veer' - de stok met twee takjes die steeds vaker voor herplant doorgaat - zal het niet redden in een droge zomer... Wie gaat de jonge aanplant eigenlijk water geven en beschermen tegen vraat, spelende kinderen, concurrerende brandnetels, berenklauw, enzovoort?

Bw: Dit ingrijpen als gevolg van de essentaksterfte is onvermijdelijk. Op langere termijn levert het gevarieerdere en robuustere bossen op dan de monoculture essenbossen die nu zo kwetsbaar blijken.

Vrij vertaald: 'Geheel in overeenstemming met het groene hart van onze organisatie zullen we méér bomen planten dan we strikt genomen hebben gekapt.'
Cartoon verkregen via internet.

Bb: Laten we het hopen... Maar met een werkelijk zorgvuldig beleid zou het herstel zoveel sneller kunnen verlopen. Bijvoorbeeld met gefaseerde en/of handmatige kap. Dan kunnen onderbegroeiing en gezonde bomen zoveel mogelijk behouden blijven...

Bw: Vitale bomen worden zoveel mogelijk gespaard. 

Bb: Dat is niet mijn indruk. Misschien heb ik een brilletje nodig, maar een cámera liegt toch niet? Ik heb geen tientallen maar eerder honderden foto's van gekapte essen én niet-essen die voor een leek kerngezond lijken... Vooral het grote aantal gekapte eiken valt op. Je kunt je bijna niet aan de indruk onttrekken dat deze eiken óók worden gekapt om 'de kosten van de hele operatie zoveel mogelijk te dekken'...

Bw: Deze hele operatie kost erg veel geld. Het gezaagde hout wordt verkocht, dat is een feit en ook daar doen we niet geheimzinnig over. Maar deze opbrengsten kunnen de uiteindelijke kosten bij lange na niet dekken. 

Bb: Dus dit betekent dat er inderdaad zoveel eiken, elzen, esdoorns en andere kerngezonde loofbomen op leeftijd worden gekapt vanwege de houtopbrengst? Ik vind het nogal wat. De essentaksterfte is op zichzelf al een ecologische ramp. Je zou zeggen dat elke gezonde, volwassen boom in zo'n kaalgeslagen gebied gekoesterd zou moeten worden. Al is het maar voor alle vogels, vleermuizen, reeën en andere dieren die van het bos afhankelijk zijn. Bijvoorbeeld te Vierhuizen. Het lijkt mij persoonlijk nogal riskant om met een harvester zo'n mooi eikenbosje in te rijden. Verder zijn er zo opvallend véél eiken gemarkeerd in een deel van dit eikenbos. Dit is geen dunnen meer, maar verjongen als je het mij vraagt...

Bw: De eiken, waar het hier om gaat zijn inderdaad geen essen en ook niet ziek. Het aanleggen van een dunningspad voor toekomstig bosbeheer stond gepland voor over een jaar of twee maar is naar voren gehaald, nu de machines er toch zijn. Meer steekt daar niet achter. Ook in de andere aangehaalde voorbeelden zijn geen bomen gekapt omdat ze meer geld opleveren maar omdat ze in een dunningspad stonden, die worden aangelegd zodat toekomstig bosbouwwerk veel minder impact heeft in deze bossen.

Bb: Hmm. De gemarkeerde bomen leken geen bepaalde route te vormen... En als die harvester tóch terug moet komen om t.z.t. over dat nu aangelegde pad te rijden, kun je dat pad toch net zo goed op dát moment aanleggen? Maar goed: als leek sta je eigenlijk al snel met je mond vol tanden, in gesprek met een boswachter zoals u. Eerlijk gezegd heb ik soms het gevoel dat Staatsbosbeheer een beetje misbruik maakt van de status van 'deskundige'. Op die manier heeft Staatsbosbeheer altijd het laatste woord zodra je serieuze twijfels uit over het door Staatsbosbeheer gekozen beleid... Dan ben je iemand die 'overal beren ziet op de weg'. Maar u kunt toch niet ontkennen dat de provincie een goede reden moet hebben gehad om de kap te Kruisweg, Warffum en Vierhuizen tenminste tijdelijk stil te leggen? Dat doen ze toch niet zómaar?! 

Bw: Omdat we beseffen dat deze operatie een enorme impact heeft op de leefomgeving van omwonenden, hebben we e.e.a. open, eerlijk en transparant gecommuniceerd  naar de omgeving. Ook met de bomenridders en de schrijfster van dit artikel zijn we in gesprek en ze weten van het hoe en waarom. Zij kiezen er voor, ongetwijfeld met de beste bedoelingen, om dit verhaal niet te geloven maar er van uit te gaan dat Staatsbosbeheer de essentaksterfte aangrijpt om flink geld te verdienen, zo ook in Vierhuizen.

Bb: Kiezen?! Dit vind ik een wat vreemde woordkeus... Door het zó te formuleren word ik eigenlijk op een nette manier weggezet als een soort complotdenker... 'Beste bedoelingen' klínkt natuurlijk wel heel beleefd. Maar als ik Staatsbosbeheer 'met de beste bedoelingen' willens en wetens blijf lastig vallen zonder goede reden, dan suggereert dit onwillekeurig dat ik niet goed bij mijn hoofd ben. Of dat ik gewoon van 'zeiken om het zeiken' houd, zoals dat heet. Daar komt bij dat ik nergens(!) beweerd heb dat Staatsbosbeheer 'flink geld verdient' aan de essentaksterfte. Lees al mijn gepubliceerde blogs er maar op na. Was het maar waar, zou ik bijna zeggen! Want dan zou er tenminste budget zijn voor handmatige en/of gefaseerde kap, en voor fatsoenlijke herplant op korte termijn. Ik wéét dat Staatsbosbeheer door recente bezuinigingen op natuurbeleid krap bij kas zit. Dáár heb ik alle begrip voor. Maar voorlopig begrijp ik toch niet helemaal waarom Staatsbosbeheer bepaalde keuzes maakt. In het Warffumerbos wordt bijvoorbeeld gekapt, terwijl er in het dichter bij het dorp gelegen dorpsbos te Warffum - waar veel kinderen lijken te spelen - duidelijk veel meer dode bomen staan dan in het verderop gelegen Warffumerbos... Maar ja dat zijn wel dunne én morsdode bommen die duidelijk niets meer opbrengen na de kap terwijl er in het Warffumerbos wel iets te oogsten valt... Veel essen daar blijken ongeveer vijftig jaar oud te zijn!

Bw: In Warffum is nog een extra reden om bomen te zagen: op verzoek van Pro rail worden risicobomen in een strook van 20 m vanaf het spoor weggehaald, ook als het niet om essen gaat. 

Vrij vertaald: 'Het 9/11 excuus: we gooien onze staatsbossen plat om te zorgen dat terroristen zich daar niet meer kunnen verstoppen...'
Cartoon verkregen via internet.

Bb: Ja, zo is er altíjd wel een smoes! Als Staatsbosbeheer even geen goede reden kan verzinnen krijgt een derde partij de schuld. Dit is voor mij zo moeilijk te controleren. Nog even, en ik heb er een dagtaak aan. Staatsbosbeheer kan wel van alles beweren! Waar het op neer komt, linksom of rechtsom, is dát onvoorstelbaar veel bomen plat gaan. En helaas niet uitsluitend de zieke essen! Alsof de veiligheid van de burgers niet op een meer verantwoorde manier kan worden gegarandeerd. Dat wil zeggen: zonder meteen het grootste deel van de Groninger kleibossen te, tja, slópen... 

Bw: In het Warffumerbos zijn al veel aangetaste essen geheel of gedeeltelijk omgevallen. Het gaat dus ook hier om essen.

Bb: Wéér die veiligheid... In het Warffumerbos zijn evenals elders vooral veel niet-essen gemarkeerd. Zoals bezorgde burger Marius Verhaar eveneens opmerkt. Toch wordt die veiligheid telkens weer als excuus gebruikt, óók als het gaat om kerngezonde bomen die in normale omstandigheden helemaal geen gevaar opleveren... In de wetenschap noem je zoiets een 'vals dilemma': doen alsof er maar twee mogelijke oplossingen zijn. In dit geval: onveilige situaties accepteren - met alle mogelijke gevolgen van dien - óf totale kaalslag. Naar mijn idee klopt dit niet, want er zijn meer manieren om met de essentaksterfte om te gaan zonder onveilige situaties! Maar als ik vragen blíjf stellen - gewoonlijk omdat ik geen bevredigende antwoorden krijg - word ik weggezet als een complotdenker die overal iets achter zoekt... Zou het bijvoorbeeld geen goed idee zijn om de bossen van tijd tot tijd te onderhouden, en de dode takken boven wandelpaden gewoon te snoeien? 

Enzovoort, en zo verder...

Toelichting en verantwoording

Verzonnen?
Overdreven?
Vergezocht?

Nogmaals: alle antwoorden komen uit een - met toestemming van de betreffende boswachter - doorgestuurde e-mail en uit een eerder gepubliceerde reactie van dezelfde 'boswachter publiek' op een boswachtersblog. 
De betreffende e-mail en blog-reactie zijn hieronder ter inzage afgebeeld.
Het ging in dit geval om twee aaneengesloten reacties van deze boswachter: niet uitsluitend op mijn eigen vragen, maar bijvoorbeeld ook op de vragen en opmerkingen van bezorgde burgers uit Warffum. 

Wel is het gesprek als geheel fictief.
De antwoorden zijn dus niet letterlijk een reactie op de hierboven gestelde vragen.
Maar alle vragen die de fictieve 'burger' in bovenstaand fictief gesprek stelt heb ik zelf op enig moment - in deze of vergelijkbare bewoordingen - aan medewerkers van Staatsbosbeheer gesteld.
Verder komen al deze vragen en opmerkingen aan de orde in de door mij eerder op deze blog gepubliceerde teksten, of in vragen en reacties van andere bezorgde burgers.
De antwoorden op kritische vragen zijn eigenlijk steeds zo'n beetje hetzelfde.
Kortom: de boswachters lijken er 'voor te kiezen' - om hun eigen woorden maar eens te gebruiken - om te volharden in ontwijkende antwoorden, drogredenen of beleefd geformuleerde, maar desondanks nogal suggestieve beschuldigingen naar kritische burgers.

Alle passages uit de door de boswachter geschreven teksten zijn slechts één keer gebruikt en integraal overgenomen (met uitzondering van de doorgestreepte zinnen).

Vrij vertaald: 'het goeie nieuws van de kaalslag: al mijn allergieën zijn verdwenen!'
Cartoon verkregen via internet

Uit een e-mail van een boswachter publiek:

Hierbij een zo helder mogelijk antwoord. Je schrijft: "eiken kappen om kosten #essentaksterfte te dekken?? Kan niet waar zijn." Dat is het ook niet. De essenziekte  hebben wij ook niet om gevraagd maar het is wel een feit. Voor de vele dorpsbosjes op het Hogeland van Groningen zijn indertijd bij de aanleg, nu zo'n 25 à 30 jaar geleden, vooral essen gebruikt omdat die het goed doen op klei. Het doel was toen productiebos met recreatief nevengebruik. Om die reden zijn er in die bosjes veel wandelpaden, soms  later nog uitgebreid door initiatieven uit de dorpen. Nu hebben we te maken met erg progressieve essentaksterfte. Essen vallen, zeker als ze daarnaast ook besmet zijn met honingzwam, als gevolg hiervan gemakkelijk om. Dit is dus de situatie: wij nodigen mensen uit om in de bossen te komen wandelen, spelen enzovoort en we weten dat onvoorspelbaar bomen omvallen. En dat dat er steeds meer zullen worden. Staatsbosbeheer kiest ervoor om niet af te wachten tot er ongelukken gebeuren maar neemt de  verantwoordelijkheid: alle aangetaste essen (en dat zijn bijna alle  essen) die op 'boomlengte' afstand van wegen, paden, erven van buren  enzovoort staan we worden gekapt. In het geval van veel dorpsbosjes; klein maar met veel paden, komt het er op neer dat veel bomen gekapt worden. Vitale bomen worden zoveel mogelijk gespaard. Deze hele operatie  kost erg veel geld. Het gezaagde hout wordt verkocht, dat is een feit en ook daar doen we niet geheimzinnig over. Maar deze opbrengsten kunnen de uiteindelijke kosten bij lange na niet dekken. Omdat we beseffen dat deze operatie een enorme impact heeft op de leefomgeving van omwonenden, hebben we e.e.a. open, eerlijk en transparant gecommuniceerd  naar de omgeving. Ook met de bomenridders en de schrijfster van dit artikel zijn we in gesprek en ze weten van het hoe en waarom. Zij kiezen er voor, ongetwijfeld met de beste bedoelingen, om dit verhaal niet te geloven maar er van uit te gaan dat Staatsbosbeheer de essentaksterfte aangrijpt om flink geld te verdienen, zo ook in Vierhuizen. De eiken,  waar het hier om gaat zijn inderdaad geen essen en ook niet ziek. Het aanleggen van een dunningspad voor toekomstig bosbeheer stond gepland voor over een jaar of twee maar is naar voren gehaald, nu de machines er toch zijn. Meer steekt daar niet achter. Ook in de andere aangehaalde voorbeelden zijn geen bomen gekapt omdat ze meer geld opleveren maar omdat ze in een dunningspad stonden, die worden aangelegd zodat toekomstig bosbouwwerk veel minder impact heeft in deze bossen. Een 'harvester' is een grote machine die met veel geraas en geweld bomen velt. Wat hij achterlaat in de bosvakken ziet er heftig uit. Het lijkt een ravage, waarvan we begrijpen dat het weerstand oplevert. Maar bos  ontwikkelt zich ook weer redelijk snel en er ontstaat nieuwe ondergroei en meer groeiruimte voor de bomen die er nog staan. In nauw overleg met de inwoners van Vierhuizen is er een plan gemaakt voor de toekomst van het bos. Deels zal er worden her-geplant en deels zal er natuurlijke  verjonging optreden. Dit ingrijpen als gevolg van de essentaksterfte is onvermijdelijk. Op langere termijn levert het gevarieerdere en  robuustere bossen op dan de monoculture essenbossen die nu zo kwetsbaar blijken. 

Uit een reactie op een boswachtersblog:

In reactie op de vragen van Bert Jan Wolfs en Marius Verhaar: Het probleem voor de essenbosjes in Groningen is dat het vaak klonen zijn van dezelfde boom. Dat wil zeggen dat ze dan genetisch identiek zijn en dus in gelijke mate vatbaar voor essentaksterfte. Hoewel we vitaal ogende bomen die geen risico opleveren (ook niet op termijn) laten staan, hebben we ervaren dat zo’n boom er korte tijd later erg slecht aan toe kan zijn. Staatsbosbeheer haalt de zieke essen niet weg om er aan te verdienen: de hele operatie kost uiteindelijk geld. De situatie is eenvoudig de volgende: we weten dat er aangetaste essen omvallen in bossen waar kinderen spelen en waar we mensen uitnodigen te gaan wandelen omdat er vaak veel paden zijn. Dan is de keuze duidelijk, toch? Het is geen leuke boodschap en de bossen gaan er inderdaad rigoureus anders uitzien (‘ravage’ is een goede beschrijving van wat de machines achterlaten) maar essentaksterfte is wel de realiteit.
Dan het Warffumerbos: Op veel bomen daar zijn stippen geverfd in verschillende kleuren. De kleuren hebben elk een betekenis, over het algemeen worden blauw, rood en geel gebruikt. Blauw gemarkeerde bomen zijn zgn. ‘toekomstbomen’. Blauw betekent dus: “laten staan”. Oranje, rood of soms roze betekent: “deze boom weghalen”. Geel betekent dat er met die boom iets bijzonders aan de hand is, zoals bijvoorbeeld een (roof-) vogelnest of holtes voor vleermuizen. In Warffumerbos is echter eerder met geel geblest (ipv rood): dat levert wellicht onduidelijkheid op maar voor de machinist is het duidelijk.

In het Warffumerbos zijn al veel aangetaste essen geheel of gedeeltelijk omgevallen. Het gaat dus ook hier om essen. Het vellen gebeurt met grote machines, zgn ‘harvesters’. Ondanks het feit dat deze machines relatief nauwkeurig kunnen werken, zal het soms nodig zijn een boom, niet zijnde es, om te zagen als die in de weg staat van de machine. Dat wordt wel zoveel mogelijk beperkt. In Warffum is nog een extra reden om bomen te zagen: op verzoek van Pro rail worden risicobomen in een strook van 20 m vanaf het spoor weggehaald, ook als het niet om essen gaat.