Windmolens te Roodehaan? Een gewaarschuwd mens telt voor twee...

Windmolenpark Eemshaven. Foto Blogwachter, augustus 2019

'Reuring': ziedaar een veelgebruikte aanduiding voor een verzameling burgers geconfronteerd met een willekeurige op handen zijnde verandering in hun leefomgeving ('backyard').
Anders gezegd: het is niet goed, óf het deugt niet.

Neem de zes geplande windmolens bij het buurtschap Roodehaan in de stad Groningen.
'Tweedehands' nog wel!
En met vrolijke zuurstok-kleurtjes...
De geplande molens schámen zich niet eens voor zichzelf.
(Dit laatste in flagrante tegenstelling tot de recentste blessen van Staatsbosbeheer.)

Wat moet ik erover zeggen?
'Gehaktmolens voor trekvogels', aldus een omwonende.
Persoonlijk zie ik liever bomen, en dan druk ik me nog mild uit.

Wat moeten we eraan doen?
Inspraak, informeren, discussiëren, protesteren, accepteren: dat is het zo'n beetje.
De ervaring leert dat de meeste windmolens er tóch wel komen.
U wilt toch ook groene energie?
Nou dan!

Het oude liedje:
'Bewoners voelen zich genegeerd bij inspraak', meldt het Dagblad van het Noorden, 'zij hebben geen uitnodiging gekregen om te komen praten over de gang van zaken'.

Schandalig toch?!

Als ik het niet meer weet, grijp ik altijd maar weer naar boeken.
Fictie, zelfs (jawel).
Mijn 'guilty pleasure'.
Want ik lijd aan een hardnekkige voorkeur voor nutteloze verhaaltjes over niet-bestaande mannen en vrouwen.

Neem bijvoorbeeld de roman op onderstaande afbeelding, over de perikelen rond een gepland windmolenpark bij een afgelegen dorp in de voormalige DDR.

'Unterleuten' ('Ons soort mensen', 2016) is een vlot geschreven en hier en daar zelfs verschrikkelijk grappig boek.
Maar de beschreven inhoud, hoewel van begin tot eind uit de duim gezogen, is vooral verschrikkelijk WAAR.
Zoals bij alle goede kunst wordt in dit werk een stukje werkelijkheid wérkelijker gemaakt.
Want de Eerste Wet van de Fictie gaat ook hier weer op: hoe preciezer en genuanceerder je het uiterste individuele beschrijft, hoe universeler de lessen die hieruit te leren vallen.

Neem onderstaande citaten met betrekking tot een informatieavond voor burgers over een gepland windmolenpark in de nabije omgeving.
Citaten die wonderwel van toepassing zijn op de informatievoorziening van Staatsbosbeheer, zodra het gaat over (naderende) bomenkap.
Want op bomenkap reageren burgers soms net zo emotioneel ('reuring') als op geplande windmolens...
Een uitdaging voor de publieksvoorlichter!

Voor de burgers begint alles met de informatievoorziening.
Want een gewaarschuwd mens telt voor twee.

Zo ging het bijvoorbeeld in het fictieve dorpje Unterleuten (Zeh, p.156/157):

‘Hier ziet u een kadasterkaart van de regio’
[…]
‘Je kunt er niets op herkennen,’, zei Christina, de kleuterleidster.
‘Lichter maken,’, riep het meisje in de blauwe jurk, dat al eerder had gesproken.
‘Groter,’ kwam het van Jacob of Norbert.
P. 159:
‘Ik zal u uitleggen wat u op de plattegrond ziet.’
p.163:
‘Op de vervaagde projector op de wand viel onmogelijk te herkennen welke percelen de aanwijsgebieden precies omvatten. In de gauwigheid kon dus niemand zien van wie de bewuste stukken grond waren. Het onscherpe beeld was geen toeval. Zelfs het draaien aan de knopjes van de beamer maakte deel uit van een zorgvuldige enscenering. De laatste maanden had de verbazingwekkende meneer Pilz een methode ontwikkeld om zijn werk te doen.’

Zoek de overeenkomsten: onleesbare slights, een informatie-excursie in het (half)donker, zwarte blessen net boven de grond...
Het doelbewust achterhouden van informatie, vermomd als knulligheid: 'de andere verf was op'.
Maar verdomd, het wérkt (Zeh, p. 175):

‘De geheimhoudingsstrategie was een gouden greep gebleken. Niemand had de tijd gehad om zich op het thema windenergie voor te bereiden.’

En helaas niet uitsluitend te Unterleuten...

Interessanter nog is de veronderstelde psychologie van de dorpelingen.
Hierin zie je de hand van de echte professional (Pilz, in het geval van Unterleuten), in 'publieksvoorlichting'.
Deze ontwikkelde een 'methode' om, in het hol van de leeuw, 'je werk te doen'!

Samengevat door Juli Zeh (p.164):

‘Het was de kunst om de afkeuring tot het kookpunt op te schroeven, de woede vervolgens te laten verdampen en dan argumenten aan te dragen die duidelijk maakten dat er geen alternatief bestond voor het hele project. Op die manier ontstond de indruk dat het om complexe materie ging met een zekere noodgedwongenheid. Dat verwarde de mensen. Pilz hoefde geen instemming, alleen berusting.’

Lijvige romans van goede kwaliteit zijn dan ook vaak 'sociografieën': precieze beschrijvingen van een dorps- of grootstedelijke omgeving, met name van de sociale processen.
Als een sociologisch werk zonder wetenschappelijke pretenties, zou je kunnen zeggen.

Al in 1959 - 'de dramaturgie van het dagelijks leven' - schreef de socioloog Erving Goffman interessante dingen over het verschil tussen de 'voorstelling' en de 'werkelijkheid'.

Sociologen en romanschrijvers, één pot nat!
Voordeel van de sociologen (ondanks hun jargon) is dat ze - tenminste enigszins - wetenschappelijk onderbouwd hun beweringen (moeten) doen.
Neem het volgende citaat van Goffman (p.230):

'En het paradoxale daarbij is, dat hoe meer belang men stelt aan de realiteit die zich aan de waarneming onttrekt, des te meer men zijn aandacht moet richten op de uiterlijke schijn'

Uiterlijke schijn te Unterleuten: inspraak voor de burgers.
Pijnlijke realiteit te Unterleuten: het windmolenpark komt er tóch, en de burgers mogen uitvechten welke grootgrondbezitter aldaar de winst (150.000 euro per jaar) opstrijkt.

Of neem deze, van Goffman weer (p.230):

'Op dit punt echter krijgen communicatieve handelingen een moreel karakter. Men is immers geneigd de indrukken die door andere mensen gewekt worden, op te vatten als impliciet overgebrachte pretenties en beloften - en pretenties en beloften zijn moreel van aard'

Verplaatst naar Unterleuten: de pleuris breekt uit, en dat is - hoe je het wendt of keert - mede de verantwoordelijkheid van de keurige professional en zijn windmolens.
Knuppel in het hoenderhok!

Om het af te leren (sociologisch jargon) nog eentje van Goffman (p.231):

'Deze methode houdt in dat zij niet zozeer een bepaalde indruk van hun activiteiten laten opkomen als bijprodukt van die activiteiten zelf, maar hun referentiekader verleggen en hun energie geheel wijden aan het creëren van een gewenste indruk. In plaats van te trachten bepaalde doelen met acceptabele middelen te bereiken, kunnen zij trachten de indruk te wekken dat zij die doelen met acceptabele middelen bereiken. Het is altijd mogelijk de indruk te beïnvloeden die de observator hanteert als substituut voor de werkelijkheid. Immers: iets dat kan fungeren als teken voor de aanwezigheid van iets anders, kan ook gebruikt worden wanneer dat andere in het geheel niet aanwezig is. Het feit dat men als observator nu eenmaal altijd moet afgaan op een bepaalde voorstelling van zaken, schept de mogelijkheid tot het geven van een verkeerde voorstelling van zaken'.

Volgt u het nog?
Het is een wat complexe manier om te zeggen dat publieksvoorlichters niet noodzakelijk de waarheid vertellen.
In het bijzonder onaangename waarheden (windmolens, bomenkap), maar dit terzijde.
Een en ander vertaald naar Unterleuten (Zeh, p. 163):

'De laatste maanden had de verbazingwekkende meneer Pilz een methode ontwikkeld om zijn werk te doen.’

Voordeel van de romanschrijvers is, zoals ik al schreef, dat ze gewoonlijk beter formuleren (p.163):

‘In werkelijkheid waren de dorpelingen veel te fatsoenlijk om zich tijdens een vergadering met zijn allen op één persoon te storten.’

Ook over dit fenomeen schreef Goffman eerder, maar dat boek heb ik nu (gelukkig?) even niet paraat...
Samengevat: publieksvoorlichter Pilz is een keurige (jonge)man.
Net als - voorbeeldje - al die aardige boswachters van Staatsbosbeheer.
Hij doet gewoon zijn werk, en een beschaafd publiek gedráágt zich in zo'n geval.
Al is het maar omdat het beleid niet gemaakt wordt door publieksvoorlichters!

'Er is toch niets aan te doen', hoor ik de mensen al zeggen.
En zo kom ik uit bij waar ik begonnen ben: het windmolenpark komt er sowieso.
Daar hebben bij voorbaat ontmoedigde en/of weinig 'activistische' burgers beslist een punt.
Misschien kunnen de inwoners nog een beetje meebeslissen over de kleur.
Ik zou zeggen: liever zachte pastel- dan zuurstokkleuren, midden in een akker...

Vergelijk Unterleuten (Zeh, p.171)

‘Wat dus betekent dat de gemeenten níét verantwoordelijk zijn. Ook niet uw sympathieke burgemeester.’
[…]
‘Wezenlijke kwesties worden niet in Unterleuten bepaald.’
[…]
'De zaal zweeg. De mensen waren het wel gewend om te horen dat ze niets in te brengen hadden. Gek genoeg bracht deze mededeling geen woede teweeg, maar een slecht geweten. […] Misschien vonden ze het gênant dat ze ook maar een seconde het idee hadden gehad dat ze een stem hadden. Of ze schaamden zich dat ze niets tegen de machtsberoving ondernamen. Maar de waarschijnlijkste optie was dat hun slechte geweten voortkwam uit hun heimelijke opluchting. In werkelijkheid waren de mensen bij als ze niets hoefden te beslissen, en dus ook niets hoefden te begrijpen. Op die manier bespaarde je jezelf het vermoeiende nadenken over ingewikkelde kwesties en hield je evengoed het recht om je naar hartenlust te beklagen. Arne voelde hoe de mensen zich voorbereidden om tijdens de rest van de voordracht weg te dutten, om na afloop buiten luidkeels op die-daar-boven te gaan foeteren.’

Excuus.
Het is nadrukkelijk niet mijn bedoeling om wie dan ook te ontmoedigen. 

Ik probeer het nog eens: sta vroeg op, en heb Tijd, alsmede het nodige doorzettingsvermogen, voldoende vrienden (steun), een harde kop, geen overmaat aan sociale angsten, en - in het algemeen - 'focus'.

Een en ander om je énigszins effectief tegen het beleid van de (Nederlandse, Duitse) overheid te verzetten.
Of het nu gaat om windmolens ('Vento Direct' uit Unterleuten), bomenkap (Staatsbosbeheer), gasboringen (NAM), toeslagen of iets anders.
Je vecht tegen grote financiële belangen!

Gelukkig heb ik nog wel een tip, om de moed erin te houden.
Als het niet lukt om je tegen de overheid te verzetten, kun je in ieder geval met 'luidkeels foeteren' je voordeel doen.
Dat lucht op, én levert (ook nog iets) op.

Zo wemelt het in de Provincie Groningen van de gloednieuwe, poep-sjieke speelplaatsen, gefinancierd door de NAM.
Gulle giften, beloofd in dorpshuizen, aan diverse verenigingen Dorpsbelangen.
Mooi geregeld toch?

In de woorden van Juli Zeh (p.174)

‘En als er eens een dorpsfeest wordt georganiseerd, weet Vento Direct dat je daar het ene of andere vijftigliterfust voor nodig hebt.
Het gejuich bleef uit, maar niemand protesteerde.’

'Monumentale eiken gekapt langs N-wegen': een nare droom?

"Monumentale bomen moeten worden gekapt in Gelderland. De provincie zegt dat ze een gevaar vormen voor de verkeersveiligheid" 
(tekening: Blogwachter, 9 mei 2019)

Op bovenstaande tekening het NOS-journaal van 20.00 uur, 8 mei 2019.
Dit onzalige plan is niet nieuw, helaas.
Vorig jaar schreef ik er al een stuk over, en analyseerde vervolgens een rapport van de provincie Gelderland over dit onderwerp.

Als we niets doen dan worden er de komende jaren geen honderd, maar uiteindelijk zelfs duizenden monumentale eiken langs N-wegen gekapt!
Héél geleidelijk, dat wel.

Zodat de burgers niet al teveel in opstand komen...

"Volgens de ANWB gebeuren dodelijke ongelukken vooral op N-wegen, 
vaak met een BOOM in de hoofdrol..."
(Tekening: Blogwachter, 9 mei 2019)

Het goede nieuws is dat de kap nu werd uitgesteld vanwege de actiegroepen.
Het slechte nieuws is dat ik over dit NOS-journaal heb gedroomd.
Hoe zou het eigenlijk werken in mijn hoofd, vroeg ik me af na de droom die ik vannacht had.

Eigenlijk vind ik de kap van gezonde eiken van anderhalve eeuw oud gewoon...tja... eh... moord.
Uitgerekend de eik staat met stip op één in de top tien van ecologisch nuttige bomen.

Een eik is dus een bron van leven, in het bijzonder een oude eik.

Waarbij moet worden opgemerkt dat een eik van anderhalve eeuw nog een relatief jonkie is.

Een eik groeit gedurende 300 jaar, is 300 jaar volwassen, en sterft 300 jaar.

Je zou kunnen zeggen dat deze eiken tot de kleine minderheid van enigszins op leeftijd gekomen bomen behoren.

Dat wil zeggen: in Nederland.

Hoeveel kans krijgen bomen in Nederland om oud te worden?
Die kans is verdomd klein, bleek onlangs uit een artikel in Trouw.

Daarbij helpt de kap van de laanbomen de verkeersveiligheid vermoedelijk niet eens.
Als wegen veiliger worden en het zicht beter, gaan automobilisten volgens diverse deskundigen nóg harder rijden, om vervolgens bijvoorbeeld in de sloot te belanden.

Of in een lantaarnpaal - deze bedenk ik er zelf bij, maar is niet volledig uit de lucht gegrepen - waaraan bevestigd een 'pizzadoos' voor het op handen zijnde 5G netwerk.

Of zij botsen gewoon frontaal op elkaar omdat ze inhalen waar dat niet kan, zoals elke dag wel ergens gebeurt.

Maar ik wilde over mijn droom vertellen, de nacht na dat NOS journaal van 8 mei.
Die droom was eigenlijk vooral een beeld, waarvan ik met schrik klaarwakker werd.
Want meestal onthoud ik mijn dromen niet.
De nachtmerries echter wel.

Het gekste was dat ik in mijn droom een soort spotprent voor me zag, terwijl ik nooit cartoons teken:

"Beste provincie, na het NOS-journaal besloot ik mijn ongenoegen kenbaar te maken over de geplande... kap.... van.... RRRRRRR....RRRRRRR....RRRRRR" 
(Tekening: Blogwachter, 9 mei 2019)

Later probeerde ik het beeld op papier te krijgen, met excuus voor de wat onbeholpen tekenstijl.

Een en ander ter ere van die moedige actievoerders in Gelderland die zoveel druk hebben uitgeoefend dat de kap nu tenminste is stilgelegd, daarbij landelijk ter discussie staat en zelfs het NOS-journaal heeft gehaald!

Ga zo door, kanjers in Gelderland!!!

Bezorgde burger en boswachter: een gesprek

Hoe verloopt het gemiddelde gesprek tussen een boswachter van Staatsbosbeheer(SBB) en een 'bezorgde burger' die graag concreet antwoord wil hebben op gestelde vragen? 
Om te beginnen: antwoorden kríjg je, want de gemiddelde boswachter van SBB is beleefd en geduldig.
Maar wát voor vraag je ook stelt: er lijken steeds opnieuw enkele goed voorbereide standaardriedels te worden afgedraaid.
Terwijl veel Groninger kleibossen systematisch worden kaalgeslagen - dat wil zeggen: inclusief de gezonde (niet)essen - herhaalt de gemiddelde boswachter SBB in verschillende toonaarden en bewoordingen dát de essen ziek zijn, dát de harvesters zorgvuldig werken, dát het weliswaar 'een béétje pijn gaat doen', maar vooral: dát het wel weer aangroeit.
Kortom: dat ze overal een goede reden voor hebben en dat het erger líjkt dan het in werkelijkheid ís. 

Wel eens een Jehova's-getuige aan de deur gehad, en 'voor de grap' binnen uitgenodigd om eens 'in alle redelijkheid' mee te discussiëren?
Dát gevoel, kortom...

De hieronder gegeven antwoorden van één op het Hogeland actieve 'boswachter publiek' zijn in grote lijnen representatief voor de reacties van de meeste op het Groninger Hogeland actieve boswachters.
Ik heb de antwoorden dus niet verzonnen.
Het gaat om twee reacties op eerder geventileerde ongerustheid, uiteenlopende kritische vragen, en diverse blogs.
Maar de hieronder door een fictieve 'bezorgde burger' gestelde vragen zijn wel verzonnen.
Met deze kunstgreep hoop ik een beeld te kunnen schetsen van een karakteristiek gesprek tussen een willekeurige (kritische) burger en een boswachter van Staatsbosbeheer.
De oorspronkelijke teksten van deze boswachter waaruit ik de verschillende antwoorden heb 'geleend' staan in de oorspronkelijke samenstelling en volgorde onder/na/achter het hier volgende gesprek. 

Karakteristiek gesprek tussen burger en boswachter

Bezorgde burger(Bb): Pas geleden was ik in een bosje te Vierhuizen met uitsluitend eiken. Op een informatiebord stond dat het ging om de essentaksterfte. Toch waren veel eiken oranje gemarkeerd, hele groepen zelfs. 

Boswachter (Bw): Het vellen gebeurt met grote machines, zgn ‘harvesters’. Ondanks het feit dat deze machines relatief nauwkeurig kunnen werken, zal het soms nodig zijn een boom, niet zijnde es, om te zagen als die in de weg staat van de machine. Dat wordt wel zoveel mogelijk beperkt.

Bb: Zoals ik al zei: het gaat op dit perceel om eiken. In dit stuk bos is geen es te bekennen, laat staan een zieke. Ook te Bedum en Uithuizen valt op dat er na de kap veel eiken opgestapeld lagen. Wel is op het informatiebordje te Vierhuizen te lezen dat de houtopbrengst wordt gebruikt om de kosten van de hele operatie zoveel mogelijk te dekken... Geldt dit soms ook voor al die kerngezonde eiken? Dat kan toch niet waar zijn?!

Bw: Dat is het ook niet. De essenziekte hebben wij ook niet om gevraagd maar het is wel een feit. Voor de vele dorpsbosjes op het Hogeland van Groningen zijn indertijd bij de aanleg, nu zo'n 25 à 30 jaar geleden, vooral essen gebruikt omdat die het goed doen op klei. Het doel was toen productiebos met recreatief nevengebruik. Om die reden zijn er in die bosjes veel wandelpaden, soms later nog uitgebreid door initiatieven uit de dorpen.

Bb: Excuus dat ik u in de rede val. U geeft geen antwoord op mijn vraag. Ik vroeg of de houtopbrengst van de eikenkap óók wordt gebruikt om de kosten van de operatie essentaksterfte te dekken...

Bw: Staatsbosbeheer haalt de zieke essen niet weg om er aan te verdienen: de hele operatie kost uiteindelijk geld. De situatie is eenvoudig de volgende: we weten dat er aangetaste essen omvallen in bossen waar kinderen spelen en waar we mensen uitnodigen te gaan wandelen omdat er vaak veel paden zijn. Dan is de keuze duidelijk, toch? Het is geen leuke boodschap en de bossen gaan er inderdaad rigoureus anders uitzien (‘ravage’ is een goede beschrijving van wat de machines achterlaten) maar essentaksterfte is wel de realiteit.

Bb: Ik ontken niet dat veel essen ziek zijn. Maar het valt mij op dat Staatsbosbeheer weinig haast maakt met de percelen waar de meeste essen zwaar zijn aangetast, of zelfs morsdood. In dat geval gaat het meestal om relatief jonge essen. Zoals bijvoorbeeld in de bosjes bij Kattenburg. Terwijl jullie juist vliegende haast lijken te hebben om bospercelen waar verreweg de meeste essen er nog relatief gezond uit zien, zoals het dorpsbos te Kruisweg, alvast te kappen. Dan gaat het vaak om oudere essen, die nog wat opbrengen omdat ze nog niet of nauwelijks zijn aangetast. Dát is de realiteit. Zoals ik al zei: vaak worden op zulke percelen zelfs veel kerngezonde niet-essen gekapt. Die keuze lijkt mij dus eigenlijk helemaal niet zo duidelijk...

Bw: Nu hebben we te maken met erg progressieve essentaksterfte. Essen vallen, zeker als ze daarnaast ook besmet zijn met honingzwam, als gevolg hiervan gemakkelijk om. Dit is dus de situatie: wij nodigen mensen uit om in de bossen te komen wandelen, spelen enzovoort en we weten dat onvoorspelbaar bomen omvallen. En dat dat er steeds meer zullen worden. Staatsbosbeheer kiest ervoor om niet af te wachten tot er ongelukken gebeuren maar neemt de verantwoordelijkheid: alle aangetaste essen (en dat zijn bijna alle essen) die op 'boomlengte' afstand van wegen, paden, erven van buren enzovoort staan we worden gekapt. In het geval van veel dorpsbosjes; klein maar met veel paden, komt het er op neer dat veel bomen gekapt worden.

Bb: Afgelopen zomer was het op enig moment windkracht 8. Wat je dan ziet te Kruisweg is dat er hooguit een paar jonge en werkelijk morsdode boompjes omwaaien. Maar alles waar nog een beetje blad aan zit blijft staan. Afgezien daarvan: bij de Kattenburg-bosjes staan tientallen morsdode essen op minder dan een boomlengte afstand van een veelgebruikt fietspad en die zijn nog niet eens gemarkeerd. De door Staatsbosbeheer gemaakte keuzes lijken dus niet in de eerste plaats ingegeven door veiligheid...

Bw: Het probleem voor de essenbosjes in Groningen is dat het vaak klonen zijn van dezelfde boom. Dat wil zeggen dat ze dan genetisch identiek zijn en dus in gelijke mate vatbaar voor essentaksterfte. Hoewel we vitaal ogende bomen die geen risico opleveren (ook niet op termijn) laten staan, hebben we ervaren dat zo’n boom er korte tijd later erg slecht aan toe kan zijn.

Bb: Dat laatste is dus niet waar, want óveral op het Hogeland werden het afgelopen jaar grote aantallen vitaal ogende essen gekapt. Juist de gezondste essen werden gekapt! Te Kruisweg zien verreweg de meeste essen er nog relatief gezond of zelfs kerngezond uit, zoals ik al zei. Zeker in vergelijking met andere bossen die nog niet op de nominatie staan om gekapt te worden. Te Wehe den Hoorn zijn vorig jaar zomer nota bene honderden essen met een blauwe stip gekapt. Hoe verklaart u dát dan?

Bw: Op veel bomen daar zijn stippen geverfd in verschillende kleuren. De kleuren hebben elk een betekenis, over het algemeen worden blauw, rood en geel gebruikt. Blauw gemarkeerde bomen zijn zgn. ‘toekomstbomen’. Blauw betekent dus: “laten staan”. Oranje, rood of soms roze betekent: “deze boom weghalen”. Geel betekent dat er met die boom iets bijzonders aan de hand is, zoals bijvoorbeeld een (roof-) vogelnest of holtes voor vleermuizen. In Warffumerbos is echter eerder met geel geblest (ipv rood): dat levert wellicht onduidelijkheid op maar voor de machinist is het duidelijk.

Bb: Duidelijk. De kleurcodes zijn mij bekend. Al heb ik mijn twijfels over de zichtbaarheid van die blauwe stippen voor iemand die - bijvoorbeeld in de regen - hoog in zo'n comfortabele cabine zit. Al zou hij het willen, hij kán vaak niet eens uitstappen omdat de grond bezaaid ligt met wiebelende boomstammen... Te Kruisweg viel overigens al na een halve dag kappen op dat diverse 'Toekomstbomen' het niet gered hebben. Een stuk of drie zijn tot anderhalve meter boven de grond afgezaagd en veel meer andere gezonde bomen zijn zwaar beschadigd, om het over de onderbegroeiing van lijsterbessen en kleine eikjes, esdoorns en elzen niet te hebben. Maar u gaf wéér geen antwoord op mijn vraag. Waarom werden al die blauw gemarkeerde bomen te Wehe alsnog gekapt?! En die grote aantallen kerngezonde elzen in datzelfde bos?

Bw: Een 'harvester' is een grote machine die met veel geraas en geweld bomen velt. Wat hij achterlaat in de bosvakken ziet er heftig uit. Het lijkt een ravage, waarvan we begrijpen dat het weerstand oplevert. Maar bos ontwikkelt zich ook weer redelijk snel en er ontstaat nieuwe ondergroei en meer groeiruimte voor de bomen die er nog staan.

'Kap maar bomen genoeg'.
Cartoon verkregen via internet.

Bb: Bedankt voor alle begrip. Helaas kan ik niet zo goed geloven in herstel op korte termijn. Want de enige ondergroei die het nu op de kaalgeslagen percelen te Wehe den Hoorn goed lijkt te doen is de uitheemse Berenklauw. Het was toch veel beter geweest om de bestaande onderbegroeiing van elzen, eiken, esdoorns en lijsterbessen zoveel mogelijk te behouden? Verder liggen er vooral stapels onbruikbaar hout die niet worden opgeruimd. Dan nog wat uitgezaaide essen, terwijl juist de jongste essen het zéker niet zullen redden. Kortom: het LIJKT geen ravage, het ís een ravage. En laten we eerlijk wezen: dat zal voorlopig nog wel even zo blijven. Eigenlijk kun je wel zeggen dat deze bossen voor een complete generatie verloren zijn...

Bw: In nauw overleg met de inwoners van Vierhuizen is er een plan gemaakt voor de toekomst van het bos. Deels zal er worden her-geplant en deels zal er natuurlijke verjonging optreden.

'O, was het maar vast toekomst!'.
Sigmund. Verkregen via internet.

Bb: Gelukkig blijkt er voor dit bos een herplantplan te zijn gemaakt. Te Kruisweg overigens ook. Maar zonder de druk van bepaalde burgers zou dit niet gebeurd zijn, vrees ik. Want in verreweg de meeste bossen wordt alles op z'n beloop gelaten. Door de stapels hout en de diepe kuilen zijn veel bossen zo ongeveer onbegaanbaar geworden. Verder maak ik me zorgen over de aard van de herplant. Een 'veer' - de stok met twee takjes die steeds vaker voor herplant doorgaat - zal het niet redden in een droge zomer... Wie gaat de jonge aanplant eigenlijk water geven en beschermen tegen vraat, spelende kinderen, concurrerende brandnetels, berenklauw, enzovoort?

Bw: Dit ingrijpen als gevolg van de essentaksterfte is onvermijdelijk. Op langere termijn levert het gevarieerdere en robuustere bossen op dan de monoculture essenbossen die nu zo kwetsbaar blijken.

Vrij vertaald: 'Geheel in overeenstemming met het groene hart van onze organisatie zullen we méér bomen planten dan we strikt genomen hebben gekapt.'
Cartoon verkregen via internet.

Bb: Laten we het hopen... Maar met een werkelijk zorgvuldig beleid zou het herstel zoveel sneller kunnen verlopen. Bijvoorbeeld met gefaseerde en/of handmatige kap. Dan kunnen onderbegroeiing en gezonde bomen zoveel mogelijk behouden blijven...

Bw: Vitale bomen worden zoveel mogelijk gespaard. 

Bb: Dat is niet mijn indruk. Misschien heb ik een brilletje nodig, maar een cámera liegt toch niet? Ik heb geen tientallen maar eerder honderden foto's van gekapte essen én niet-essen die voor een leek kerngezond lijken... Vooral het grote aantal gekapte eiken valt op. Je kunt je bijna niet aan de indruk onttrekken dat deze eiken óók worden gekapt om 'de kosten van de hele operatie zoveel mogelijk te dekken'...

Bw: Deze hele operatie kost erg veel geld. Het gezaagde hout wordt verkocht, dat is een feit en ook daar doen we niet geheimzinnig over. Maar deze opbrengsten kunnen de uiteindelijke kosten bij lange na niet dekken. 

Bb: Dus dit betekent dat er inderdaad zoveel eiken, elzen, esdoorns en andere kerngezonde loofbomen op leeftijd worden gekapt vanwege de houtopbrengst? Ik vind het nogal wat. De essentaksterfte is op zichzelf al een ecologische ramp. Je zou zeggen dat elke gezonde, volwassen boom in zo'n kaalgeslagen gebied gekoesterd zou moeten worden. Al is het maar voor alle vogels, vleermuizen, reeën en andere dieren die van het bos afhankelijk zijn. Bijvoorbeeld te Vierhuizen. Het lijkt mij persoonlijk nogal riskant om met een harvester zo'n mooi eikenbosje in te rijden. Verder zijn er zo opvallend véél eiken gemarkeerd in een deel van dit eikenbos. Dit is geen dunnen meer, maar verjongen als je het mij vraagt...

Bw: De eiken, waar het hier om gaat zijn inderdaad geen essen en ook niet ziek. Het aanleggen van een dunningspad voor toekomstig bosbeheer stond gepland voor over een jaar of twee maar is naar voren gehaald, nu de machines er toch zijn. Meer steekt daar niet achter. Ook in de andere aangehaalde voorbeelden zijn geen bomen gekapt omdat ze meer geld opleveren maar omdat ze in een dunningspad stonden, die worden aangelegd zodat toekomstig bosbouwwerk veel minder impact heeft in deze bossen.

Bb: Hmm. De gemarkeerde bomen leken geen bepaalde route te vormen... En als die harvester tóch terug moet komen om t.z.t. over dat nu aangelegde pad te rijden, kun je dat pad toch net zo goed op dát moment aanleggen? Maar goed: als leek sta je eigenlijk al snel met je mond vol tanden, in gesprek met een boswachter zoals u. Eerlijk gezegd heb ik soms het gevoel dat Staatsbosbeheer een beetje misbruik maakt van de status van 'deskundige'. Op die manier heeft Staatsbosbeheer altijd het laatste woord zodra je serieuze twijfels uit over het door Staatsbosbeheer gekozen beleid... Dan ben je iemand die 'overal beren ziet op de weg'. Maar u kunt toch niet ontkennen dat de provincie een goede reden moet hebben gehad om de kap te Kruisweg, Warffum en Vierhuizen tenminste tijdelijk stil te leggen? Dat doen ze toch niet zómaar?! 

Bw: Omdat we beseffen dat deze operatie een enorme impact heeft op de leefomgeving van omwonenden, hebben we e.e.a. open, eerlijk en transparant gecommuniceerd  naar de omgeving. Ook met de bomenridders en de schrijfster van dit artikel zijn we in gesprek en ze weten van het hoe en waarom. Zij kiezen er voor, ongetwijfeld met de beste bedoelingen, om dit verhaal niet te geloven maar er van uit te gaan dat Staatsbosbeheer de essentaksterfte aangrijpt om flink geld te verdienen, zo ook in Vierhuizen.

Bb: Kiezen?! Dit vind ik een wat vreemde woordkeus... Door het zó te formuleren word ik eigenlijk op een nette manier weggezet als een soort complotdenker... 'Beste bedoelingen' klínkt natuurlijk wel heel beleefd. Maar als ik Staatsbosbeheer 'met de beste bedoelingen' willens en wetens blijf lastig vallen zonder goede reden, dan suggereert dit onwillekeurig dat ik niet goed bij mijn hoofd ben. Of dat ik gewoon van 'zeiken om het zeiken' houd, zoals dat heet. Daar komt bij dat ik nergens(!) beweerd heb dat Staatsbosbeheer 'flink geld verdient' aan de essentaksterfte. Lees al mijn gepubliceerde blogs er maar op na. Was het maar waar, zou ik bijna zeggen! Want dan zou er tenminste budget zijn voor handmatige en/of gefaseerde kap, en voor fatsoenlijke herplant op korte termijn. Ik wéét dat Staatsbosbeheer door recente bezuinigingen op natuurbeleid krap bij kas zit. Dáár heb ik alle begrip voor. Maar voorlopig begrijp ik toch niet helemaal waarom Staatsbosbeheer bepaalde keuzes maakt. In het Warffumerbos wordt bijvoorbeeld gekapt, terwijl er in het dichter bij het dorp gelegen dorpsbos te Warffum - waar veel kinderen lijken te spelen - duidelijk veel meer dode bomen staan dan in het verderop gelegen Warffumerbos... Maar ja dat zijn wel dunne én morsdode bommen die duidelijk niets meer opbrengen na de kap terwijl er in het Warffumerbos wel iets te oogsten valt... Veel essen daar blijken ongeveer vijftig jaar oud te zijn!

Bw: In Warffum is nog een extra reden om bomen te zagen: op verzoek van Pro rail worden risicobomen in een strook van 20 m vanaf het spoor weggehaald, ook als het niet om essen gaat. 

Vrij vertaald: 'Het 9/11 excuus: we gooien onze staatsbossen plat om te zorgen dat terroristen zich daar niet meer kunnen verstoppen...'
Cartoon verkregen via internet.

Bb: Ja, zo is er altíjd wel een smoes! Als Staatsbosbeheer even geen goede reden kan verzinnen krijgt een derde partij de schuld. Dit is voor mij zo moeilijk te controleren. Nog even, en ik heb er een dagtaak aan. Staatsbosbeheer kan wel van alles beweren! Waar het op neer komt, linksom of rechtsom, is dát onvoorstelbaar veel bomen plat gaan. En helaas niet uitsluitend de zieke essen! Alsof de veiligheid van de burgers niet op een meer verantwoorde manier kan worden gegarandeerd. Dat wil zeggen: zonder meteen het grootste deel van de Groninger kleibossen te, tja, slópen... 

Bw: In het Warffumerbos zijn al veel aangetaste essen geheel of gedeeltelijk omgevallen. Het gaat dus ook hier om essen.

Bb: Wéér die veiligheid... In het Warffumerbos zijn evenals elders vooral veel niet-essen gemarkeerd. Zoals bezorgde burger Marius Verhaar eveneens opmerkt. Toch wordt die veiligheid telkens weer als excuus gebruikt, óók als het gaat om kerngezonde bomen die in normale omstandigheden helemaal geen gevaar opleveren... In de wetenschap noem je zoiets een 'vals dilemma': doen alsof er maar twee mogelijke oplossingen zijn. In dit geval: onveilige situaties accepteren - met alle mogelijke gevolgen van dien - óf totale kaalslag. Naar mijn idee klopt dit niet, want er zijn meer manieren om met de essentaksterfte om te gaan zonder onveilige situaties! Maar als ik vragen blíjf stellen - gewoonlijk omdat ik geen bevredigende antwoorden krijg - word ik weggezet als een complotdenker die overal iets achter zoekt... Zou het bijvoorbeeld geen goed idee zijn om de bossen van tijd tot tijd te onderhouden, en de dode takken boven wandelpaden gewoon te snoeien? 

Enzovoort, en zo verder...

Toelichting en verantwoording

Verzonnen?
Overdreven?
Vergezocht?

Nogmaals: alle antwoorden komen uit een - met toestemming van de betreffende boswachter - doorgestuurde e-mail en uit een eerder gepubliceerde reactie van dezelfde 'boswachter publiek' op een boswachtersblog. 
De betreffende e-mail en blog-reactie zijn hieronder ter inzage afgebeeld.
Het ging in dit geval om twee aaneengesloten reacties van deze boswachter: niet uitsluitend op mijn eigen vragen, maar bijvoorbeeld ook op de vragen en opmerkingen van bezorgde burgers uit Warffum. 

Wel is het gesprek als geheel fictief.
De antwoorden zijn dus niet letterlijk een reactie op de hierboven gestelde vragen.
Maar alle vragen die de fictieve 'burger' in bovenstaand fictief gesprek stelt heb ik zelf op enig moment - in deze of vergelijkbare bewoordingen - aan medewerkers van Staatsbosbeheer gesteld.
Verder komen al deze vragen en opmerkingen aan de orde in de door mij eerder op deze blog gepubliceerde teksten, of in vragen en reacties van andere bezorgde burgers.
De antwoorden op kritische vragen zijn eigenlijk steeds zo'n beetje hetzelfde.
Kortom: de boswachters lijken er 'voor te kiezen' - om hun eigen woorden maar eens te gebruiken - om te volharden in ontwijkende antwoorden, drogredenen of beleefd geformuleerde, maar desondanks nogal suggestieve beschuldigingen naar kritische burgers.

Alle passages uit de door de boswachter geschreven teksten zijn slechts één keer gebruikt en integraal overgenomen (met uitzondering van de doorgestreepte zinnen).

Vrij vertaald: 'het goeie nieuws van de kaalslag: al mijn allergieën zijn verdwenen!'
Cartoon verkregen via internet

Uit een e-mail van een boswachter publiek:

Hierbij een zo helder mogelijk antwoord. Je schrijft: "eiken kappen om kosten #essentaksterfte te dekken?? Kan niet waar zijn." Dat is het ook niet. De essenziekte  hebben wij ook niet om gevraagd maar het is wel een feit. Voor de vele dorpsbosjes op het Hogeland van Groningen zijn indertijd bij de aanleg, nu zo'n 25 à 30 jaar geleden, vooral essen gebruikt omdat die het goed doen op klei. Het doel was toen productiebos met recreatief nevengebruik. Om die reden zijn er in die bosjes veel wandelpaden, soms  later nog uitgebreid door initiatieven uit de dorpen. Nu hebben we te maken met erg progressieve essentaksterfte. Essen vallen, zeker als ze daarnaast ook besmet zijn met honingzwam, als gevolg hiervan gemakkelijk om. Dit is dus de situatie: wij nodigen mensen uit om in de bossen te komen wandelen, spelen enzovoort en we weten dat onvoorspelbaar bomen omvallen. En dat dat er steeds meer zullen worden. Staatsbosbeheer kiest ervoor om niet af te wachten tot er ongelukken gebeuren maar neemt de  verantwoordelijkheid: alle aangetaste essen (en dat zijn bijna alle  essen) die op 'boomlengte' afstand van wegen, paden, erven van buren  enzovoort staan we worden gekapt. In het geval van veel dorpsbosjes; klein maar met veel paden, komt het er op neer dat veel bomen gekapt worden. Vitale bomen worden zoveel mogelijk gespaard. Deze hele operatie  kost erg veel geld. Het gezaagde hout wordt verkocht, dat is een feit en ook daar doen we niet geheimzinnig over. Maar deze opbrengsten kunnen de uiteindelijke kosten bij lange na niet dekken. Omdat we beseffen dat deze operatie een enorme impact heeft op de leefomgeving van omwonenden, hebben we e.e.a. open, eerlijk en transparant gecommuniceerd  naar de omgeving. Ook met de bomenridders en de schrijfster van dit artikel zijn we in gesprek en ze weten van het hoe en waarom. Zij kiezen er voor, ongetwijfeld met de beste bedoelingen, om dit verhaal niet te geloven maar er van uit te gaan dat Staatsbosbeheer de essentaksterfte aangrijpt om flink geld te verdienen, zo ook in Vierhuizen. De eiken,  waar het hier om gaat zijn inderdaad geen essen en ook niet ziek. Het aanleggen van een dunningspad voor toekomstig bosbeheer stond gepland voor over een jaar of twee maar is naar voren gehaald, nu de machines er toch zijn. Meer steekt daar niet achter. Ook in de andere aangehaalde voorbeelden zijn geen bomen gekapt omdat ze meer geld opleveren maar omdat ze in een dunningspad stonden, die worden aangelegd zodat toekomstig bosbouwwerk veel minder impact heeft in deze bossen. Een 'harvester' is een grote machine die met veel geraas en geweld bomen velt. Wat hij achterlaat in de bosvakken ziet er heftig uit. Het lijkt een ravage, waarvan we begrijpen dat het weerstand oplevert. Maar bos  ontwikkelt zich ook weer redelijk snel en er ontstaat nieuwe ondergroei en meer groeiruimte voor de bomen die er nog staan. In nauw overleg met de inwoners van Vierhuizen is er een plan gemaakt voor de toekomst van het bos. Deels zal er worden her-geplant en deels zal er natuurlijke  verjonging optreden. Dit ingrijpen als gevolg van de essentaksterfte is onvermijdelijk. Op langere termijn levert het gevarieerdere en  robuustere bossen op dan de monoculture essenbossen die nu zo kwetsbaar blijken. 

Uit een reactie op een boswachtersblog:

In reactie op de vragen van Bert Jan Wolfs en Marius Verhaar: Het probleem voor de essenbosjes in Groningen is dat het vaak klonen zijn van dezelfde boom. Dat wil zeggen dat ze dan genetisch identiek zijn en dus in gelijke mate vatbaar voor essentaksterfte. Hoewel we vitaal ogende bomen die geen risico opleveren (ook niet op termijn) laten staan, hebben we ervaren dat zo’n boom er korte tijd later erg slecht aan toe kan zijn. Staatsbosbeheer haalt de zieke essen niet weg om er aan te verdienen: de hele operatie kost uiteindelijk geld. De situatie is eenvoudig de volgende: we weten dat er aangetaste essen omvallen in bossen waar kinderen spelen en waar we mensen uitnodigen te gaan wandelen omdat er vaak veel paden zijn. Dan is de keuze duidelijk, toch? Het is geen leuke boodschap en de bossen gaan er inderdaad rigoureus anders uitzien (‘ravage’ is een goede beschrijving van wat de machines achterlaten) maar essentaksterfte is wel de realiteit.
Dan het Warffumerbos: Op veel bomen daar zijn stippen geverfd in verschillende kleuren. De kleuren hebben elk een betekenis, over het algemeen worden blauw, rood en geel gebruikt. Blauw gemarkeerde bomen zijn zgn. ‘toekomstbomen’. Blauw betekent dus: “laten staan”. Oranje, rood of soms roze betekent: “deze boom weghalen”. Geel betekent dat er met die boom iets bijzonders aan de hand is, zoals bijvoorbeeld een (roof-) vogelnest of holtes voor vleermuizen. In Warffumerbos is echter eerder met geel geblest (ipv rood): dat levert wellicht onduidelijkheid op maar voor de machinist is het duidelijk.

In het Warffumerbos zijn al veel aangetaste essen geheel of gedeeltelijk omgevallen. Het gaat dus ook hier om essen. Het vellen gebeurt met grote machines, zgn ‘harvesters’. Ondanks het feit dat deze machines relatief nauwkeurig kunnen werken, zal het soms nodig zijn een boom, niet zijnde es, om te zagen als die in de weg staat van de machine. Dat wordt wel zoveel mogelijk beperkt. In Warffum is nog een extra reden om bomen te zagen: op verzoek van Pro rail worden risicobomen in een strook van 20 m vanaf het spoor weggehaald, ook als het niet om essen gaat.