Kruisweg: de kap door het oog van een ecoloog

Via de Bomenridders werd mijn blog ontdekt door een ecoloog* uit een andere provincie.

Desondanks bleek hij al eerder, via derden (geen Bomenridders) van mij te hebben gehoord.
Nota bene met naam en toenaam, en niet per se positief...

Omdat 'iedereen wel van alles kan schrijven' wilde hij graag persoonlijk kennis maken.

Dan kon hij meteen een bezoekje brengen aan het bos te Kruisweg (Kloosterburen), om met eigen ogen te aanschouwen - wat altijd het beste is! - hoe dit relatief kleine dorpsbos er na de veelbesproken kapwerkzaamheden aan toe is.

Ook had de ecoloog ('E') nog geprobeerd om sceptische kennissen - 'die blog is zwaar overdreven' - mee te krijgen naar Kruisweg.

En naar Blogwachter (die zo overdrijft...) in het bijzonder - maar zij wilden niet...

Hut in dorpsbos te Kruisweg, noordelijk perceel.
Foto: Blogwachter, 29 september 2018

Voor mij kwam een bezoek van een echte - waarmee ik bedoel: zowel opgeleid als werkzaam op dit vakgebied - ecoloog als geroepen.
Want als 'ecologische leek' ben je betrekkelijk eenvoudig monddood te maken als het over bossen en bomen gaat - zeker door een organisatie met een goed geoliede PR-machine.

Restanten hut in dorpsbos te Kruisweg, noordelijk perceel.
Foto: Blogwachter, 29 september 2018

Gelukkig had E. zich niet laten ontmoedigen door de negatieve berichten.
Om twee uur in de middag stond hij voor de deur, doos met boeken onder de arm, kaplaarzen gereed. 
Na de thee, met een stukje applecrumble - elke ontmoeting met een bomenliefhebber is voor mij zowel een troost als een (broodnodige) aansporing om tóch maar weer 'door te zetten', kortom: een feestelijke gebeurtenis - wandelden we naar het bos, of wat er van over is.
De in ons bos door kinderen gebouwde hut (zie bovenstaande afbeeldingen) vond hij de mooiste door kinderen gebouwde hut die hij ooit in een bos had gezien:

Hut in dorpsbos te Kruisweg, noordelijk perceel.

Foto: Blogwachter, 20 maart 2018

Maar de magie op het bovenstaande plaatje is er na de kap wel af:

Want inmiddels - dat wil zeggen na al het geweld van de harvesters - staat de hut eigenlijk wel zo'n beetje... op instorten.
Hoewel ie strikt genomen weer zou kunnen worden opgebouwd, zal dit vermoedelijk niet gebeuren.
De hoge en oude bomen rondom de hut zijn nu bijvoorbeeld allemaal gekapt.
De essentie van het bos - het geritsel en gefluister - 'is niet meer'.
Daarbij: een hut hoort geheim te zijn.
Een échte hut hoort, kortom, in een écht bos, dat per definitie een oud bos is. 
Kinderen wéten dat, maar veel volwassenen lijken het te zijn vergeten...
Het 'bos' - u weet wel: die van 'bos blijft bos', het geruststellende mantra van de op het Hogeland actieve boswachters - hieronder lijkt nu duurzaam ongeschikt voor romantische kinderhutten: 

Dorpsbos te Kruisweg, centraal gedeelte.
Foto: Blogwachter, 29 september 2018

Tijd om met de deur in huis te vallen.
De toestand waarin ons bos zich bevindt viel E. níet mee.
Ik citeer:

'Het is nóg erger dan ik dacht...'

Zo viel het hem op dat de voor de harvester benodigde doorgangszone, die officieel drie meter breed moet zijn, te Kruisweg op verschillende plekken vele malen breder is uitgevallen.
Op onderstaande afbeelding is te zien dat zelfs de kolossale uitrijd-machine een onschuldig speelgoedautootje lijkt in vergelijking met de afmetingen van deze vijfbaansweg:

Extra brede 'doorgangszone' - een vijfbaansweg? - voor de harvester.Dorpsbos te Kruisweg, strook langs de zuidrand. Foto: Blogwachter, 29 september

Verder ziet een ecoloog in één oogopslag veel meer dan je zelf - al is het na tientallen rondjes door het gekapte bos - ooit had kunnen registreren.
Wel kan ik als leek bijvoorbeeld letten op blauw gemarkeerde of met groene linten behangen 'Toekomstbomen' die alsnog blijken te zijn gekapt:

Dorpsbos te Kruisweg, SBB lint geknoopt rond gesneuvelde tak.
Bij de tak behorende boom is nergens te bekennen. 
Foto: Blogwachter, 29 september

Dat zegt natuurlijk ook wel iets.
Incidentje?
Mwaaaah... oordeel zélf:

Vervelend is wel dat deze groene lintjes boomgroepen aangaven waarin volgens boswachters met wie ik door het bos gewandeld heb (bijvoorbeeld) meerjarige nesten te vinden waren.
Of om boomgroepen die om andere redenen een toegevoegde(!) ecologische waarde hadden.
En die kans op zulke eretekens ís al niet erg groot, bij het moderne bosbeheer.
Want voor zover ik weet waren er hooguit twee met groene lintjes behangen boomgroepen in dit bos.
Misschien was het hier?

Gemarkeerde bomen, dorpsbos te Kruisweg, centrale deel.
Foto: Blogwachter, 15 juli 2018

Of... hier?

Door SBB gemarkeerde boom in dorpsbos te Kruisweg, centrale deel.
Foto: Blogwachter, 15 juli 2018

Hoe dan ook: de in deze bosjes wonende vogeltjes - of andere destijds na 'grondige inspectie door onafhankelijke deskundigen' in ecologisch opzicht waardevol bevonden dieren - kunnen voorlopig naar hun nestjes/schuilplaatsen... tsja... fluiten?
Zou dit holletje bijvoorbeeld nog bereikbaar zijn?

Holen van kleine (knaagdieren) te Kruisweg, noordelijk perceel.
Foto: Blogwachter, 15 juli 2018

Voor veel dieren geldt vermoedelijk: dán maar onder de achtergebleven takken en stammen schuilen...

Gekapte niet-es te Kruisweg, noordelijk perceel.
Foto: Blogwachter, 29 september 2018

Totdat de volgende machine komt... want dát moet er wel bij.
Soort anti-kraak eigenlijk: je kan er elk moment worden uit geschopt...
E. is dan ook niet blij, met de staat waarin het bos zich bevindt.
Een ecoloog blijkt geen met lintjes behangen slachtoffer-bomen nodig te hebben om te zien waar en hoe belangrijke ecologische maatstaven met voeten (harvesters?) werden getreden.
Om te beginnen moet een aanzienlijk deel van de gekapte dikke bomen nog met de zogeheten 'uitrijder' uit het bos worden gereden.
Vervolgens komt de versnipperaar - ook geen kleine jongen - er nog eens overheen.
Helaas gewoonlijk pas als de rust nét een beetje is wedergekeerd.
Stel het je eens voor!
Schuilen onder al die takken en stammen is dus geen duurzaam veilig optie voor de weinige nog overgebleven opgejaagde dieren...

Platgereden egeltje in dorpsbos te Kruisweg, noordelijk perceel.
Foto: Blogwachter, 28 september 2018

'Dan is ons allerlaatste egeltje, dat nu misschien nog geluk heeft gehad, er óók geweest', merk ik op.
'Bij mij in de buurt zijn helemaal geen egeltjes meer', zegt E., 'dat komt door de intensieve landbouw'.
Het moge duidelijk zijn dat veel dieren - vleermuizen, egels - onze kleibosjes keihard nodig hebben, bij wijze van laatste toevluchtsoord in een omgeving die je langzamerhand wel een ecologische woestijn kunt noemen.
Al gaat het maar om een postzegel (één of enkele hectaren): alles wat niet keer op keer door landbouwmachines wordt omgewoeld dan wel systematisch plat gespoten is tenmínste beter dan niets.
Maar ook die laatste toevluchtsoorden verdwijnen dus nu op een rap tempo:

Dorpsbos te Kruisweg, noordelijk perceel.
Foto's: Blogwachter, 29 september 2018

Is er dan he-le-maal geen goed nieuws, volgens E.?
Niet echt.
Het blijkt, kortom, allemaal nóg erger dan gedacht.
Nog erger dus dan de verwoesting waar ik nu al een jaar en drie maanden bang voor ben...

Dorpsbos te Kruisweg, oogst.
Foto's: Blogwachter, 28 september 2018

'Oud bos is essentieel', aldus E., 'een bos heeft verschillende stadia nodig. Aan dit bos is, met de afvoer dan al dit hout, in één keer veertig jaar aan waarde onttrokken'.
'Wat bedoelt u precies met waarde?', vraag ik.
'Energie. Er is een verschil tussen voeding en energie. Omdat de grond hier vruchtbaar is, valt het hier - in tegenstelling tot de gekapte bossen op zandgronden - met de in de bodem aanwezige voeding nog wel mee. Maar de energie - de C-waarden - wordt met al dat dode hout eveneens afgevoerd uit het bos'.
'Terug bij af?', concludeer ik moedeloos. 
'Nou, dat nog nét niet...'.
Dit laatste bijvoorbeeld omdat enkele afgehakte of omgevallen bomen wel weer zullen uitlopen.
En als de wortels niet beschadigd zijn, dan gaat dit beslist sneller dan je denkt.
Dit is tenminste iets...
Dat de kruin van zo'n boom eruit ligt, of de bast beschadigd werd na een ontmoeting met een oogstmachine, is dus volgens hem niet altijd even dramatisch als het lijkt:

Dorpsbos te Kruisweg, noordelijk gelegen perceel. 
Foto: Blogwachter, 29 september

Een lichtpuntje...
Maar toch.
Wij blijven zitten met een gapend gat.
Gewoonlijk gaat de kiespijn over na het trekken van de kies.
Maar voor ons begint de ellende pas.
Dan heb ik het nog niet eens over al die opgejaagde, weggejaagde en vermoorde dieren.

Het is nooit leuk om 'ongelijk' te hebben - ongelijk is een bult - maar in dit geval hoopte ik stiekem dat E. zou zeggen: 'Ah joh, niks aan de hand, de natuur herstelt zich zó snel, daar heb jij geen idee van'.
En dat ik de ecoloog dan zou geloven...
Helaas, het zit er niet in...
Veertig jaar leven (opgebouwde energie) in de kolencentrale, versnipperaar, palletfabriek... 
Ook (juist!) volgens iemand die ervoor heeft doorgeleerd.
En die specht, die is volgens de ecoloog inderdaad vertrokken, omdat ie in dít bos niks meer te zoeken heeft.
Op zoek naar een ander bos, vermoedelijk, dat helaas morgen ook zal worden gekapt...

'Ze hadden alles gewoon kunnen laten staan', aldus E., 'veel bomen hier waren nog kerngezond, en veel aangetaste bomen hadden vermoedelijk nog lang mee gekund'.
Hij vertelt over een es in zijn eigen tuin, die twintig jaar geleden al ziek was, maar nog steeds leeft, 'elk jaar komen er toch weer nieuwe bladeren en takken aan'.

Langdurig - tientallen jaren - door ziekte geteisterde maar desondanks onverminderd levenslustige es. Foto Blogwachter, 1 oktober 2018.

Kortom: met name oude essen zijn levenskrachtiger dan je denkt.
Dit was goed te zien in de afgelopen, extreem droge zomer.
Na enkele extreem natte jaren trok de schimmel zich terug uit ons bos.
Verreweg de meeste rond de veertig jaar oude essen zagen er weer kerngezond uit:

Kruisweg, nu gekapte essen in het centrale deel van het bos
15 juli 2018, Foto Blogwachter

Maar volgens de boswachters was dit effect tijdelijk.
Wie heeft er gelijk: de ecoloog of de boswachters?
Nu is alles weg.
Ongelukkig genoeg zonder dat iemand zijn of haar gelijk heeft kunnen bewijzen.

Ik herhaal het nog maar een keer: volgens deze ecoloog had dit alles dus kunnen blijven staan.
Blijven líggen, desnoods.
Bijvoorbeeld na de diverse stormen die er ongetwijfeld vroeg of laat weer waren gekomen. 
Want zelfs met een grote hoeveelheid liggend dood hout - met een stapel dunnere bomen bij wijze van 'omgevallen woudreus' - weet de natuur volgens de ecoloog uiteindelijk altijd raad.
In dat geval had de natuur de 'operatie essentaksterfte' kunnen volbrengen.
Daar blijkt de natuur namelijk heel goed toe in staat.
Al kun je als mens soms best een handje helpen.
Bijvoorbeeld door af en toe eens één of enkele bomen om te trekken, zoals de ecoloog op zijn eigen erf eveneens regelmatig zegt te doen.

Af en toe valt er spontaan een boom om, eens.
Maar hoe groot is de kans nu helemaal dat die PRECIES op iemands hoofd valt?
Vrijwel nihil, aldus E.
Als het hard waait kun je gewoon beter niet in een bos gaan wandelen.
Na een fikse storm liggen er in het Kralingse bos te Rotterdam gewoonlijk diverse grote bomen om.
Vaak zelfs dwars over veelgebruikte paden.
Maar niemand - voor zover ik weet (mag hopen!) - komt daar op het idee om het héle bos voor de zekerheid te kappen...
Want dan gaat dus alles mee...

Kruisweg, centrale deel van het bos, lijsterbes.
Na de eerste kapactiviteiten op 16 juli stond deze er, nog nét, maar uiteindelijk heeft ie het niet gered, overigens net zomin als alle andere in dit bos aanwezige lijsterbessen.
Foto Blogwachter, 15 juli 2016 

Voor deze lijsterbes bijvoorbeeld had ik nog een beetje hoop, na de eerste dag van de kap.
Die machinist zou toch wel zien hoe mooi dat boompje is, meende ik...
Het hout brengt ook al niks op, en het slanke boompje leek niet in de weg te staan.
Maar deze lijsterbes, al vier meter hoog en aantrekkelijk voor uiteenlopende vogelsoorten, heeft het niet gered.
Waarom niet? 
Het stond niet in een officiële 'doorgangszone'...
In het hele bos staat overigens geen enkele lijsterbes meer overeind.
Hieronder nog een voorbeeld van collateral damage:

Eén van de vele voorbeelden van 'collateral damage' te Kruisweg.
In dit geval een in dit bos zeldzame soort, vóór en na de kap. 
Corridor tussen noordelijk en zuidelijk deel.
Foto's Blogwachter, resp. 28 juli/18 september 2018

E. benadrukt nog maar eens een keer hoe belangrijk het is om het dode hout in het bos te laten: er zit zoveel leven (energie) in.
Ecologisch gezien zijn we inmiddels dus zo ongeveer terug bij af, te Kruisweg.
Maar met de herplant kan het resthout natuurlijk niet blijven liggen.
Zo heeft de ene keuze - het dorpsbos te Kruisweg is en blijft een productiebos - gevolgen voor de andere...
Want de herplant was nodig omdat het hier gaat om een productiebos, en al het hout er dus uit moet, en wel voordat het te zwaar is aangetast.
Al het oude hout - dat geld opbrengt - gaat er dus uit, en de werkwijze van de harvesters en het belang van de bosbouwers ('meters maken', aldus E.) doen de rest.
Er blijft, kortom, niet veel onderbegroeiing over, laat staan oude bomen.
Uiteindelijk, als alles is opgeruimd en versnipperd, zal het in ons bos pas écht kaal en doods zijn, benadrukt E.
Er is weinig fantasie voor nodig om hem te geloven:

Kruisweg, centrale deel van het bos,
foto Blogwachter, 30 september 2018

Nu ja, genoeg erover.
'Loslaten' wordt vanaf nu het devies.
Want ik wil tenslotte geen vervelende azijnpisser worden...
Om het 'zeiken' af te leren nog éven mijn uitzicht, zoals het was:

Uitzicht op voormalig dorpsbos te Kruisweg vanaf Hogeweg.
Foto's: Blogwachter, zomer 2018

Nu rest een belofte voor een herplantplan, in dit centrale en in oorsprong mooiste en oudste deel van het bos:

Voormalig dorpsbos te Kruisweg, centraal deel.

Foto's: Blogwachter, september 2018

Zoek de verschillen.

Desondanks wordt er nog vrolijk gejoeld én gezongen (zie en hoor onderstaande video), zelfs (juist?) op dit systematisch kaalgeslagen perceel. 

Smaken verschillen...

Gelukkig maar!

Of liever: 'menos mal' - zoals de Spanjaarden, met hun enigszins melancholieke inslag - zouden zeggen.

Want 'gelukkig' vind ik zelf wel een béétje een groot woord, in deze dagen. 

* Ik heb de ecoloog niet gevraagd om toestemming voor persoonlijke naamsvermelding. Maar omdat ik mijn eigen naam met een pseudoniem tenminste verberg voor de zoekmachine, vermeld ik andermans naam zeker niet. Desgevraagd - dit in verband met de controleerbaarheid van dit verhaal - kan ik eventueel op verzoek (en vanzelfsprekend na instemming van de betreffende ecoloog) zijn naam bekend maken.